/AKCENT SEKUNDARNY/
ang. secondary stress
łac. accentus ‘przycisk, ton, akcent’, secundus ‘następny, drugi’
W odróżnieniu od akcentu głównego ma funkcje fakultatywne (nie wskazuje miejsca akcentu gramatycznego warunkowanego przez system językowy). Charakteryzuje pierwszą sylabę wyrazu wielosylabowego lub zestroju akcentowego, jednak może wystąpić w jej obrębie tylko wtedy, gdy nie poprzedza ona bezpośrednio sylaby z akcentem głównym.
Jego realizacja może być podyktowana czynnikami rytmicznymi. W dłuższych wyrazach mówiący dodaje akcent poboczny, dążąc do uzyskania izochronizmu zestrojowego – wyrównania czasów trwania odcinków mowy między kolejnymi akcentami. Wyrównanie czasów trwania tych odcinków ma duże znaczenie w procesie percepcji mowy i jej ekspresji.
Akcent poboczny wiąże się często z uwarunkowaniami ekspresywnymi. Jego realizacja i wyrazistość zależą między innymi od tempa mowy.
Często służy podkreśleniu wagi znaczenia wyrazu będącego jednocześnie nośnikiem akcentu emocjonalnego, logicznego, retorycznego bądź symbolicznego. W takich przypadkach akcent poboczny może być realizowany za pomocą silniejszych, w porównaniu z akcentem gramatycznym, zmian akcentotwórczych cech akustycznych i charakteryzować się większą od niego wyrazistością percepcyjną.
Akcent poboczny jest jednym z czynników osłabiających kulminatywną funkcję akcentu leksykalnego.
Zob. także: AKCENT, AKCENT GŁÓWNY, AKCENT INICJALNY, AKCENT OKSYTONICZNY, AKCENT PAROKSYTONICZNY, AKCENT PROPAROKSYTONICZNY, ZESTRÓJ AKCENTOWY PRYMARNY, AKCENT EMOCJONALNY, AKCENT LOGICZNY, AKCENT RETORYCZNY, AKCENT SYMBOLICZNY, ATONA, DYSRYTMIA, WYRAZY ORTOTONICZNE, ZESTRÓJ AKCENTOWY
Literatura:
M. Dłuska: Prozodia języka polskiego, Warszawa 1976.
W. Mańczak: Enklityki i proklityki w języku polskim, „Język Polski” 1952, z. XXXII, s. 15–24.
I. Sawicka: Fonologia, [w]:Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków 1995, s. 105–195.
M. Steffen-Batogowa: Struktura akcentowa języka polskiego, Warszawa–Poznań 2000.
