ang. Alzheimer aphasia
nazwa odimienna
Zaburzenia językowe występujące w przypadku otępienia alzheimerowskiego, w literaturze polskiej ujmowane w postaci następującego rejestru objawów wiodących:
-
długie pauzy na początku zdań i na granicy między zdaniami, niekończenie fraz, zjawisko „na końcu języka”, autopoprawki,
-
w późniejszym okresie uproszczenie syntaktyki, parafazje semantyczne, zaburzenia nazywania (jeżeli są, to wynikają nie z zaburzeń percepcji, ale są pochodzenia semantycznego),
-
w zakresie fluencji (badanej przy użyciu testu gotowości słowa, przez niektórych traktowanego jako przesiewowy) chorym łatwiej jest wymieniać słowa w kategoriach semantycznych niż formalnych, pacjenci częściej używają nazw nadrzędnych niż podrzędnych,
-
następuje utrata kontroli nad wypowiedzią, zanika logika wywodu, pojawiają się dygresje i zmyślenia,
-
w klasycznej postaci choroby Alzheimera nie występuje zaburzenie wzorca ruchowego słowa,
-
stosunkowo długo zachowana jest umiejętność pisania i czytania.
Powyższy rejestr jest wyrazem odstąpienia od przypisywania osobom z otępieniem alzheimerowskim – na zasadzie podobieństwa, które może być pozorne – znanych typów afazji, wyodrębnionych w przypadku ogniskowych uszkodzeń mózgu. W ten sposób objawy zaburzeń mowy w otępieniu alzheimerowskim ujęła Elżbieta Łuczywek na podstawie ustaleń płynących z badań zachodnich, nie posługując się jednak terminem afazja alzheimerowska. W późniejszym czasie termin ten pojawił się na gruncie neuropsychologii, lecz nadal pozostał kontrowersyjny. Przywołuje go Anna Herzyk, wskazując na podobieństwo między wczesnymi zaburzeniami językowymi w chorobie Alzheimera a określonymi rodzajami afazji oraz na analogie dotyczące korelacji neuroanatomicznych, ale zwracając zarazem uwagę na odmienność neurodynamiki przebiegu objawów.
W literaturze zachodniej zaburzenia językowe w otępieniu alzheimerowskim są referowane jako afazja alzheimerowska, często w rozumieniu: nowy typ afazji, tak jak jest to wyrażone w samej nazwie wyróżniającej określoną grupę chorych (Ronald F. Zec). Termin ten jednak nie spotyka się z powszechną akceptacją. W opinii Kathryn A. Bayles i Alfreda W. Kaszniaka silnym argumentem przeciw takiemu terminowi jest duża różnorodność zachowań językowych w populacji osób z otępieniem alzheimerowskim. Ponadto tego rodzaju termin oznacza możliwość mnożenia analogicznych terminów dla nazwania zaburzeń językowych w przypadkach innych chorób otępiennych: Alzheimer’s aphasia obok Huntington’s aphasia, Pick’s aphasia, Parkinson’s aphasia, co wydaje się bezcelowe.
Literatura:
K.A. Bayles, A.W. Kaszniak: Communication and cognition in normal aging and dementia, Boston 1987.
A. Domagała: Zachowania językowe w demencji. Struktura wypowiedzi w chorobie Alzheimera, Lublin 2007.
A. Herzyk: Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa 2005.
E. Łuczywek: Zaburzenia aktywności poznawczej osób w późnym wieku. Problemy demencji, [w:] Zaburzenia w funkcjonowaniu człowieka: z perspektywy neuropsychologii klinicznej, red. A. Herzyk, D. Kądzielawa, Lublin 1996, s. 111–149.
R.F. Zec: Neuropsychological Functioning in Alzheimer’s Disease, [w:] Neuropsychology of Alzheimer’s Disease and Other Dementias, eds. R.W. Parks, R.F. Zec, R.S. Wilson, Oxford 1993, s. 3–79.
