ŻARGON AFATYCZNY

/AFAZJA ŻARGONOWA, ŻARGONAFAZJA, SAŁATKA SŁOWNA/

ang. jargon aphasia

fr. jardonière ‘mieszanka z jarzyn’; grec. phásis ‘wypowiedź’, łac. phasia ‘mowa’; grec. a- ‘brak’; łac. aphasia ‘niemota’

Zaburzenia w realizacji wypowiedzi występujące po uszkodzeniu słuchowego obszaru mowy, czyli okolicy pośredniczącej w łączeniu słuchowych wyobrażeń słów z ich znaczeniem (tylna część górnego zakrętu skroniowego – okolica Wernickego – oraz tylna część płata skroniowego poniżej okolicy Wernickego w dominującej półkuli mózgu). Rozpad struktur języka w modalności słuchowej jest przyczyną trudności w rozpoznawaniu dźwięków mowy (zaburzenia słuchu fonematycznego) i utrzymywaniu w pamięci słuchowych śladów słów (zaburzenia słuchowej pamięci słownej). Żargon afatyczny (afazja żargonowa, sałatka słowna) charakteryzuje się występowaniem swoistych neologizmów (parafazji werbalnych – metonimów, paronimów) oraz zniekształceń fonetycznych (parafazji głoskowych) w płynnie realizowanych wypowiedziach, poprawnych pod względem składniowym i prozodycznym. Analogiczne zniekształcenia występują w głośnym czytaniu (paraleksje werbalne i głoskowe) oraz pisaniu (paragrafie literowe i wyrazowe). W związku z utratą słuchowych wzorców słów i zaburzeniami kontroli słuchowej pacjent nie jest w pełni świadomy swoich trudności.

W obrazie klinicznym z objawami sałatki słownej współwystępują trudności w rozumieniu wypowiedzi mówionych, nazywaniu, powtarzaniu oraz głębokie zaburzenia czynności głośnego czytania i pisania pod dyktando oraz od siebie. U niektórych pacjentów może pojawić się patologiczna wielomówność (grec. logorea). Objawy żargonu afatycznego mogą też wystąpić w wyniku uszkodzeń wzgórza, współtworząc obraz głębokiej afazji wzgórzowej.

Literatura:

A. Herzyk: Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa 2005.

G.N. Martin: Neuropsychologia, Warszawa 2001.

K. Jodzio, W.M. Nyka: Zaburzenia językowe oraz mowy w praktyce ogólnolekarskiej, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2008, t. 2, nr 1, s. 14–22.

J. Panasiuk: Interakcja w afazji. TEKST – metaTEKST – konTEKST, Lublin 2012.