Nieprawidłowe tworzenie głosu przez człowieka. Powstawanie dźwięków mowy wiąże się z działaniem skomplikowanego mechanizmu, w którym wyróżnia się układ oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny. Każdy z nich spełnia istotną i sobie właściwą rolę w tworzeniu dźwięków mowy, ale wyodrębnione układy muszą działać w sposób skoordynowany.
Wytworzenie prawidłowego głosu wymaga zatem zharmonizowanego współdziałania układu mięśniowego, kostnego i nerwowego, wiąże się z oddychaniem oraz zjawiskiem rezonansu. Jednym z istotnych elementów powstawania głosu jest sprawne działanie mechanizmu, który wzbudza cząsteczki powietrza. Proces ten odbywa się w układzie fonacyjnym, czyli w krtani.
Wzbudzenie cząsteczek powietrza powstaje podczas wydechu w krtani, w której drgają fałdy głosowe. Wzbudzają one cząsteczki powietrza w strumieniu przepływającego przez krtań powietrza wydechowego. Jak pokazują badania, dźwięk, który powstaje z udziałem fałdów głosowych, jest słaby i wręcz bezbarwny. Jego siła i barwa zostają wzmocnione przez system jam rezonacyjnych krtani, gardła, a dalej jamy ustnej i jamy nosowej. Powstałe zatem w krtani fale przedostają się do nasady, czyli ponadkrtaniowych części toru głosowo-artykulacyjnego, gdzie zostają przekształcane z udziałem systemu rezonansowego nasady. Niektóre ze składowych tonu krtaniowego zostają wzmocnione, a niektóre ulegają osłabieniu.
Nieprawidłowa fonacja to nieprawidłowe tworzenie głosu ze względu na mechanizm fonacyjny, przy czym – analizując nieprawidłowości fonacyjne – należy brać pod uwagę wszystkie zaangażowane w proces tworzenia głosu elementy. Przyczyny nieprawidłowej fonacji mogą być różne, np. wady wrodzone krtani, choroby krtani, urazy, uwarunkowania neurologiczne itd. Wśród objawów wskazujących na nieprawidłowości związane z tworzeniem głosu można wyróżnić między innymi: chrypkę, głos party, zanik głosu, obniżenie głosu, męczliwość związaną z tworzeniem głosu, ból przy próbach fonacji itp. Logopedyczna terapia osób z zaburzeniami fonacji powinna uwzględniać wskazania foniatryczne.
Literatura:
Z. Pawłowski: Foniatryczna diagnostyka wykonawstwa emisji głosu śpiewaczego i mówionego, Kraków 2005.
Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1992.
Emisja głosu, red. Z. Pawłowski, Warszawa 2008.
A. Mitrinowicz-Modrzejewska: Akustyka psychofizjologiczna w medycynie, Warszawa 1974.
B. Rocławski: Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk 2001.
