/ZABURZENIA REZONANSU GŁOSKI/
ang. disturbances of the resonance
łac. dys- ‘rozdzielenie, oddzielenie, przeczenie, brak czegoś; nadaje znaczenie negatywne, przeciwstawne’; a-, an- (przed samogłoskami) ‘zaprzeczenie lub brak jakiejś cechy’; obydwa przedrostki są wykorzystywane dla oznaczenia występowania zaburzeń w postaci braku cechy lub jej różnych zaburzeń, przy czym zazwyczaj uznaje się, że przedrostek a-/an- oznacza większą intensywność zaburzenia, wręcz brak pewnej cechy
Termin fonetyczny wykorzystywany do opisu zaburzeń struktury układu rezonansowego podczas artykulacji lub, inaczej ujmując, zaburzeń udziału rezonatora nosowego w artykulacji głoski. Zaburzenia te mogą przyjąć postać dysoralności, gdy w artykulacji głosek ustnych występuje wpływ komory nosowej na akustyczną strukturę dźwięków, lub dysnazalności, gdy w artykulacji głosek nosowych udział komory ustnej jest w różnym stopniu zniesiony.
W zaburzeniach udziału rezonatora nosowego w artykulacji generalnie wyróżnia się następujące objawy: nosowanie otwarte, nosowanie zamknięte, słyszalną emisję nosową i nosowe turbulencje. Zgodnie zatem z przyjętą typologią zaburzeń symptomy dysoralności mogą być różne. Emisja nosowa to ucieczka powietrza przez nos przy tworzeniu głosek. Może ona być słyszalna lub niesłyszalna, a wykrywana za pomocą lusterka podstawionego pod skrzydła nosa. Czasami ucieczka powietrza przez nos może przybierać formę słyszalnych i nieprzyjemnych dla ucha turbulencji, które można określić jako swoistego rodzaju prychnięcia przez nos. Emisja nosowa i nosowe turbulencje wiążą się zatem z dysoralnością. Występujące nieprawidłowości w zakresie udziału rezonatora nosowego w tworzeniu głosek ustnych (a także nosowych) mają zatem różnorodne objawy, co ma związek z odmiennościami artykulacyjnymi poszczególnych głosek oraz występującymi warunkami anatomiczno-czynnościowymi.
Podczas badania logopedycznego mającego na celu ustalenie jakości rezonansu ocenianej głoski jako realizacji fonemu logopeda korzysta z metody słuchowej, metody palpacyjnej i specjalnych prób mających na celu potwierdzić lub wykluczyć cechy słyszanej fonacji, np. próby Czermaka, próby Gutzmana. W przypadku stwierdzenia zaburzeń rezonansu głosek należy przeprowadzić konsultację foniatryczną w celu wyjaśnienia przyczyn występujących zaburzeń oraz możliwości ewentualnej pomocy lekarskiej i logopedycznej.
Literatura:
A. Pruszewicz: Foniatria kliniczna, Warszawa 1992.
D. Pluta-Wojciechowska: Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków 2011.
M. Hortis-Dzierzbicka, Z. Dudkiewicz, E. Stecko: Nosowanie otwarte – przyczyny, diagnostyka, sposoby eliminacji, „Nowa Pediatria” 2000, nr 18, s. 18–19.
M. Hortis-Dzierzbicka: Nasofiberoskopia w ocenie zastosowania płata gardłowego w niewydolności podniebienno-gardłowej u pacjentów z rozszczepem podniebienia, Warszawa 2004.
B. Ostapiuk: Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia” 1997, t. 10, s. 117–136.
