ang. grammatical form, niem. Grammatische Form, fr. forme grammaticale, ros. грамматическая форма
wyraz (od wyrazić ‘wypowiedzieć’; dawne ‘oznaczyć; wycisnąć’; od razić z psł. raziti ‘ciąć’); gramatycz-ny
Wyraz tekstowy wraz z charakterystyką gramatyczną. Na przykład w zdaniu Powłóczył nogami mamy użyte dwa wyrazy słownikowe (leksemy): powłóczyć i noga, a każdy z nich jest w określonej formie fleksyjnej, czyli jest wyrazem tekstowym o następujących cechach: powłóczył – czasownik w 3. osobie liczby pojedynczej rodzaju męskiego w trybie orzekającym i w czasie przeszłym; nogami – rzeczownik w narzędniku liczby mnogiej. Jednemu wyrazowi słownikowemu (leksemowi) z grupy odmiennych części mowy odpowiada w tekście wiele różnych form wyrazów gramatycznych, np. leksem noga realizowany jest realizowany w takich postaciach gramatycznych jak: noga, nogi, nodze, nogę, nóg, nogami i in. W wypadku leksemów nieodmiennych mamy do czynienia z jedną formą tekstową, a charakterystyka gramatyczna tego wyrazu ogranicza się do określenia przynależności do określonej części mowy (np. wczoraj – przysłówek).
Termin wyraz gramatyczny bywa też używany jako synonim wyrazu funkcyjnego (pomocniczego), czyli leksemu z grupy przyimków (np. do, przy, dla itp.), spójników (np. ale, więc, że itp.) czy elementów tworzących złożone formy fleksyjne (np. będę w formie czasownikowej będę sprzątać, niech w niech idzie itp.).
Literatura:
M. Bańko: Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998.
A. Nagórko: Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2006.
A. Markowski: Wykłady z leksykologii, Warszawa 2012.
