/PROZODYCZNY/
ang. suprasegmental
łac. supra ‘nad’ + pol. segmentalny
Termin odnosi się do prozodii mowy, której jednostki realizują się w obrębie ciągów jednostek segmentalnych – pojedynczej sylaby lub grupy sylab.
Relewantnymi cechami jednostek suprasegmentalnych są: częstotliwość podstawowa (odbierana jako wysokość głosu), amplituda drgań (percypowana jako głośność) oraz czas trwania artykulacji – głównie samogłosek będących nośnikami cech prozodycznych. Według niektórych definicji cechą prozodyczną jest również barwa głosu.
Jednostki prozodyczne wydziela się w odniesieniu do poszczególnych zjawisk prozodycznych, w szczególności intonacji, akcentu, rytmu oraz tonu i iloczasu, przy czym fonologie poszczególnych języków skupiają się na zjawiskach prozodycznych o charakterze fonologicznym, systemowym (w języku polskim: intonacja, akcent, rytm mowy).
Jednostki suprasegmentalne odznaczają się charakterystycznymi dla danego systemu językowego konwencjonalnymi cechami. Pełnią one funkcje językowe, czyli znaczeniowe, dystynktywne, delimitacyjne i kulminatywne, które służą rytmizacji mowy; parajęzykowe, związane z kodowaniem emocji w mowie; ekstrajęzykowe, służące charakterystyce mówcy.
W literaturze polskiej najczęściej spotykane jednostki intonacji, uszeregowane według rosnącego stopnia złożoności, to: sylaba fonetyczna, segment intonacyjny, intonem/melodia zasadnicza, fraza intonacyjna. Najpopularniejszym określeniem jednostki rytmiczno-akcentowej jest zestrój akcentowy.
Zob. także: AKCENT, FONEM SUPRASEGMENTALNY, INTONACJA, PROZODIA, ZESTRÓJ AKCENTOWY
Literatura:
A. Botinis, B. Granström, B. Möbius: Developments and paradigms in intonation research, „Speech Communication” 2001, Vol. 33, s. 263–296.
M. Dłuska: Prozodia języka polskiego, Warszawa 1976.
W. Jassem: Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa 1973.
I. Sawicka: Fonologia, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków 1995, s. 105–195.
