SŁUCH FONETYCZNY

Zdolność odbioru informacji pozasystemowych płaszczyzny segmentalnej i suprasegmentalnej ciągu fonicznego (określone zjawiska fonetyczne, pozasystemowe w danym języku, mogą być konstytutywne dla innych języków). Słuch fonetyczny stanowi część słuchu mownego. Składają się na niego dwa typy zdolności słuchowych: fonetyczny słuch głoskowy (segmentalny) i fonetyczny słuch prozodyczny.

Fonetyczny słuch segmentalny odnosi się do charakterystyki głoskowej w różnych jej aspektach: w oparciu o kontrasty fonetyczne jako podstawę ustalania się cech fonemicznych oraz jako zdolność dostrzegania różnic między głoskami będącymi realizacją tego samego fonemu. Jest istotny w procesie kształtowania prawidłowej wymowy, zarówno w naturalnym rozwoju mowy dziecka, jak i w terapii logopedycznej – od jego stanu zależy ocena brzmienia głosek, możliwość różnicowania właściwej i zdeformowanej artykulacji. Trening fonetycznego słuchu segmentalnego w odbiorze własnej wymowy i wymowy innych osób stanowi ważny element szkolenia logopedycznego.

Fonetyczny słuch prozodyczny odnosi się do charakterystyki płaszczyzny suprasegmentalnej ciągu fonicznego (tempa, rytmu i płynności mówienia, intonacji, akcentu, rezonansu, natężenia, wysokości i barwy głosu) w tym wymiarze, który przekracza informację systemową. Pozwala na odbiór zjawisk, które pełnią funkcje pozajęzykowe: indywidualne, emocjonalne, interaktywne – związane ze zróżnicowaniem osobniczym (np. wiek, płeć, temperament), kondycją psychofizyczną (np. zmęczenie, napięcie, apatia), emocjami (np. radość, gniew), postawą i nastawieniem mówcy (np. dominacja, lekceważenie).

Zob. także: SŁUCH MOWNY

Literatura:

A. Domagała, U. Mirecka: Słuch mowny. Klasyfikacja zjawisk, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin 2012, s. 129–164.

B. Rocławski: Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka, Gdańsk 1993.

M. Wysocka: Zaburzenia prozodii mowy, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin 2012, s. 165–184.