/ZABURZENIA SPOSOBU ARTYKULACJI GŁOSKI/
łac. modus ‘sposób’; dys- ‘rozdzielenie, oddzielenie, przeczenie, brak czegoś’, nadaje znaczenie negatywne, przeciwstawne; a-, an- (przed samogłoskami) ‘zaprzeczenie lub brak jakiejś cechy’; obydwa przedrostki są wykorzystywane dla oznaczenia występowania zaburzeń w postaci braku cechy lub jej różnych zaburzeń, przy czym zazwyczaj uznaje się, że przedrostek a-/an- oznacza większą intensywność zaburzenia, wręcz brak pewnej cechy
Jeśli przyjmiemy, że modalność w fonetyce oznacza sposób artykulacji określony dla każdej głoski, to zaburzenia artykulacji polegające na nienormatywnej realizacji modalności można określić jako dysmodalność. Dla przykładu: w przypadku głosek [p, b, t, d, k, g] sposobem artykulacji jest zwarto-wybuchowość; zaburzenia w uzyskaniu tej cechy można określić jako dysmodalność i wskazać, na czym polega istota zaburzenia, np. zamiast zwarto-wybuchowości może wystąpić szczelinowość.
Podczas badania logopedycznego mającego na celu ustalenie sposobu artykulacji ocenianej głoski jako realizacji fonemu logopeda korzysta z metody słuchowej, metody palpacyjnej i metody wzrokowej. W badaniu logopedycznym należy z uwagą oceniać sposób artykulacji danej głoski i przyjąć, że nie każda tzw. substytucja rozwojowa w istocie nią jest, np. popularne [r] = [l] może być w gruncie rzeczy już deformacją.
Literatura:
B. Ostapiuk: Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia” 1997, t. 10, s. 117–136.
B. Ostapiuk: Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia” 2002, t. 31, s. 95–156.
D. Ostaszewska, J. Tambor: Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Katowice 1997.
D. Pluta-Wojciechowska: Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom 2010.
B. Rocławski: Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk 2001.
