łac. dominans ‘panujący’
W muzyce dominanta to piąty stopień danej skali i zbudowany na nim wielodźwięk w odległości kwinty czystej w górę od toniki. Stanowi jeden z trzech głównych stopni gamy – obok toniki i subdominanty – na których budowane są trójdźwięki tworzące triadę harmoniczną.
W retoryce klasycznej dominanta oznacza najważniejsze słowo w wypowiedzeniu, od którego zależy właściwa interpretacja znaczenia wypowiedzi. W fonetyce terminem tym określa się szczyt melodii mowy, sylabę akcentowaną, dominującą wysokością nad innymi sylabami akcentowanymi we frazie.
Dominanta jest również rozumiana jako przełom intonacyjny, najwyższy punkt intonacji wznoszącej, po którym następuje intonacja opadająca.
Obecnie termin ten jest rzadko używany, w związku z tym, że opisy intonacji zyskały charakter funkcjonalny. Najwyższy punkt melodii we frazie występuje w obrębie najważniejszego we frazie wyrazu lub najważniejszej grupy wyrazów, a więc jednostek podkreślonych akcentem frazowym, zdaniowym, emocjonalnym, logicznym, realnym.
Zob. także: AKCENT, AKCENT EMOCJONALNY, AKCENT LOGICZNY, AKCENT RETORYCZNY, AKCENT ZDANIOWY
Literatura:
G. Demenko: Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii mowy, Poznań 1999.
O. von Essen: Fonetyka ogólna i stosowana, Warszawa 1967.
B. Toczyska: Głośno i wyraźnie. 9 lekcji dobrego mówienia, Gdańsk 2007.
