Lateralizacja jest asymetrią czynnościową. Oznacza to stronność, przewagę jednej strony ciała nad drugą. Za tę dominację odpowiedzialny jest mózg, a konkretnie jego dwie półkule, które sprawują inne funkcje w organizmie człowieka: lewa (odpowiadająca logice) i prawa (odpowiadająca emocjom).
Nie oznacza to jednak, że w przypadku większej aktywności tej lewej, człowiek pozbawiony jest uczuć, ponieważ obie półkule są w stałej kooperacji, nierozłącznie. Lateralizacja wpływa przede wszystkim na to, z którą stroną swojego ciała człowiek czuje się lepiej, co najłatwiej zauważyć na przykładzie praworęczności lub leworęczności. Dominacja półkuli lewej odpowiada prawostronności (działa to na zasadzie przeciwstawnej), wtedy prawa ręka jest tą przodującą, pełniącą główną funkcję, a lewa uzupełniającą. Asymetria czynnościowa to nie tylko preferencja jednej ze stron, w sumie wyróżnia się:
- asymetrię jednorodną, czyli taką, w której dominacja jednej strony nie ulega wątpliwości.
- asymetrię niejednorodną (skrzyżowaną), gdzie nie można stwierdzić, która ze stron jest dominująca, a obie potrafią ze sobą współistnieć np. przewaga lewej ręki, ale prawej nogi.
- nieustaloną (słabą), w której obie strony zdają się jednakowo ważne.
Warto zaznaczyć, że to, która strona mózgu jest istotniejsza, nie jest cechą wrodzoną. Moment, w którym kształtuje się stronniczość, sięga początkowych etapów życia.
Skąd wiadomo, która strona?
Lateralizacja rozwija się w pierwszych latach życia dziecka i ujawnia pomiędzy drugim a czwartym rokiem życia. Pewność można nabyć w okolicy wieku siedmiu lat. Zbadanie asymetrii czynnościowej możliwe jest w poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie przeprowadzany jest wywiad z rodzicem. Dodatkowo dziecko zostaje poddane obserwacji. Zarówno w zwykłych czynnościach, jakie wykonuje na co dzień, jak i w bardziej niespodziewanych, gdzie zaskoczone może zareagować w inny sposób. To pomaga określić, która strona jest stroną dominującą, a pomóc mogą w tym akcesoria logopedyczne. Ocenie ulega nie tylko ręka, ale również ucho, oko czy noga. Jeżeli u dziecka występuje zaburzona lateralizacja, bardzo ważne jest, by jak najprędzej rozpocząć nad nią pracę. Zaniedbanie tak ważnej kwestii może doprowadzić do niechcianych skutków ubocznych, takich jak problemy w nauce i zachowaniu.