ang. phonological competence
W teorii Stanisława Grabiasa kompetencja fonologiczna jest rodzajem kompetencji językowej (obok kompetencji morfologicznej i składniowej); o kompetencji fonologicznej decyduje tkwiący w umyśle człowieka pełny zasób właściwych polszczyźnie fonemów. Kompetencje, przeciwstawiane sprawnościom, są społeczną wiedzą tkwiącą w ludzkich umysłach.
Przy szerokim pojmowaniu kompetencji językowej – bez przeciwstawiania kompetencji sprawnościom oraz wiedzy uświadamianej – kompetencja fonologiczna obejmuje wiedzę i zdolność jej użycia (ang. know-that – wiedzę „że”, czyli wiedzę łączoną ze świadomą refleksją; ang. know-how – wiedzę „jak”, odnoszącą się do umiejętności praktycznych), zjawiska o charakterze epijęzykowym i metajęzykowym, a więc to, co uwarunkowane biologicznie, a nabywane i stale rozwijane w kontakcie społecznym. Na kompetencję fonologiczną składają się zatem zdolności służące kształtowaniu systemu fonologicznego w umyśle, w wymiarze segmentalnym i suprasegmentalnym (inwentarza fonemów, konwencjonalnych jednostek i struktur prozodycznych oraz reguł fonologicznych), a także sprawności fonologiczne i czynności o charakterze metafonologicznym (np. analiza i synteza fonemowa oraz sylabowa, identyfikowanie i tworzenie rymów oraz aliteracji).
Zob. także: KOMPETENCJA JĘZYKOWA, ŚWIADOMOŚĆ FONOLOGICZNA
Literatura:
A. Domagała, U. Mirecka: Słuch fonemowy. W kierunku kompetencji fonologicznej, „Logopedia” 2002, t. 30, s. 7–26.
S. Grabias: Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin 2012, s. 15–71.
A. Lipowska: Profil rozwoju kompetencji fonologicznej dzieci w wieku przedszkolnym, Kraków 2001.
