DYZARTRIA WIOTKA

/DYSARTRIA WIOTKA, DYZARTRIA MIASTENICZNA, DYSARTRIA MIASTENICZNA, DYZARTRIA JĄDROWA, DYSARTRIA JĄDROWA, DYZARTRIA HIPOTONICZNA, DYSARTRIA HIPOTONICZNA/

ang. flaccid dysarthria, dysarthric flaccid

grec. dys ‘zaburzenie’ + arthron ‘artykulacja’

Typ dyzartrii wyróżniony w objawowej klasyfikacji, ujmującej odmiany zaburzenia poprzez opis jego fizycznych i językowych symptomów. Powstaje na skutek uszkodzenia neuronów ruchowych następujących nerwów czaszkowych: V – trójdzielnego, VII – twarzowego, IX – językowo-gardłowego, X – błędnego, XII – podjęzykowego. Jej przyczyną może być również uszkodzenie nerwów obwodowych biegnących od neuronów ww. nerwów do mięśni aparatu mowy. Uszkodzenie nerwu V osłabia mięśnie żuchwy (dysfunkcje obejmują: otwieranie ust, przesuwanie żuchwy w bok, zamykanie warg), nerwu VII – osłabia mięśnie warg i policzków (pacjent ma trudności z ułożeniem mięśni policzków i warg, szczególnie z ich zaokrąglaniem i spłaszczaniem), nerwu X – skutkuje dysfunkcją gardłowo-podniebienną (porażenie mięśnia dźwigacza podniebienia miękkiego objawia się częściowym lub całkowitym unieruchomieniem tej części aparatu mowy; objaw jest uzależniony od tego, czy mamy do czynienia z jedno- lub obustronnym uszkodzeniem; dodatkowo może wystąpić zmniejszenie lub zniesienie odruchu rozwieracza warg), nerwu XII – skutkuje osłabieniem, skurczeniem, zmarszczeniem, a nawet atrofią języka; przy uszkodzeniu jednostronnym język podczas wysuwania przesuwa się w stronę słabszą, wysuwanie symetryczne, lecz skrócone i ograniczone, świadczy o uszkodzeniu obustronnym.

Wiotkość, ujmując ogólnie, osłabia siłę i napięcie mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych. Skutkuje małym zakresem i dokładnością ruchów na wszystkich piętrach aparatu mowy.

Zakłócenia pracy układu respiracyjnego przejawiają się: szybszym rytmem oddechowym bez zmiany długości fazy w oddychaniu statycznym oraz obecnymi zaburzeniami rytmu oddechowego w oddychaniu dynamicznym, nasilonym spłyceniem wdechu w oddychaniu statycznym i dynamicznym, któremu towarzyszy jego słyszalność, oraz skróceniem fazy wydechowej w obu typach oddychania.

W zakresie pracy aparatu fonacyjnego notuje się: częste przerwy w fonacji (zanikanie głosu), duży poziom nasilenia męczliwości głosu, czyli trudność w dłuższej pracy mięśni krtani, skutkującą niezdolnością do dłuższej fonacji, zaburzenia natężenia głosu, jego bezdźwięczność i wydobywanie z dużym wysiłkiem.

Zakłócenia prozodyczne obejmują: zwolnienie tempa mowy potrzebne do wypowiedzenia danego fragmentu tekstu, występowanie skandowania jako strategii kompensacyjnej, wyuczonej na skutek terapii, dzielenie wyrazów na sylaby, ograniczenie lub brak możliwości zmiany wysokości głosu, jego monotonność i chropowatość na skutek hipotonii mięśni gardłowo-fonacyjnych.

Wpływ na niewydolność artykulacyjno-rezonansową mają: zaniki mięśniowe, szczególnie języka, utrzymujący się stały kształt artykulatorów i ich patologiczne pozycje (uzależnione np. od pozycji głowy i siły grawitacji), możliwe drżenie pęczkowe, czyli fascykulacja w obrębie języka (zaznaczająca się drobnymi drganiami), wyraźne zaburzenia wszystkich parametrów ruchu artykulatorów – kierunku, zakresu, symetrii, precyzji, koordynacji, płynności. Wymienione czynniki wpływają na: zakłócenia realizacji fonemów głównie w zakresie stopnia zbliżenia narządów mowy, miejsca artykulacji oraz dźwięczności. Dodatkowo występuje nosowe zabarwienie głosu oraz nadmierne upraszczanie głosek.

Elementy pozajęzykowe, wpływające na zdolności komunikacyjne pacjentów z tym typem dyzartrii, to ubóstwo mimiki oraz możliwa, w porażeniach jednostronnych, wyraźnie widoczna asymetria w układzie mięśni twarzy.

Dodatkową cechą osób dotkniętych tym typem dyzartrii jest brak wyraźnych zmian w piśmie.

Terapia dyzartrii wiotkiej powinna obejmować:

  • ćwiczenia oddechowe, służące pogłębieniu wdechu, zwiększeniu siły wydechu, wydłużeniu fazy wydechowej, nauce oddychania torem przeponowo-brzusznym,

  • ćwiczenia fonacyjne, mające na celu zwiększenie siły głosu, wydłużenie czasu fonacji, osiągnięcie dowolnej modulacji poziomu głośności wypowiedzi i wysokości tonu,

  • ćwiczenia artykulatorów mające na celu zwiększenie poziomu napięcia mięśni aparatu artykulacyjnego, siłę tych mięśni oraz likwidację nosowania,

  • ćwiczenia poprawiające wyrazistość mowy, których efektem powinno być zwiększenie wyrazistości wymowy w różnych kontekstach fonetycznych, poprawa melodyki i rytmu wypowiedzi, umiejętność kształtowania dowolnych zmian tempa mowy, szczególnie likwidacja jego spowolnienia.

Literatura:

I. Gatkowska: Diagnoza dyzartrii u dorosłych w neurologii klinicznej, Kraków 2012.

O. Jauer-Niworowska: Dyzartria nabyta. Diagnoza logopedyczna i terapia osób dorosłych, Warszawa 2009.

O. Jauer-Niworowska: Diagnoza osób z dyzartrią oparta na holistycznym podejściu do pacjenta – nowe spojrzenie na problematykę, [w:] Nowa Logopedia, t. 3, Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, red. M. Michalik, A. Siudak, Z. Orłowska-Popek, Kraków 2012, s. 359376.

O. Jauer-Niworowska, J. Kwasiborska: Dyzartria. Wskazówki do diagnozy różnicowej poszczególnych typów dyzartrii, Gliwice 2009.

J. Surowaniec: Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, Kraków 1999.