/MOWA PALCOWA, ALFABET DAKTYLNY/
ang. fingerspelling /dactylic/
grec. dactilos ‘palec’ i grapho ‘piszę’
Zestaw znaków, które oznaczają poszczególne litery alfabetu, oraz tak zwane digrafy, czyli głoski zapisywane za pomocą dwóch liter, np. znaki sz, cz, rz, ch. Potocznie zwany „palcówką”. Jest to niejako alfabet pisany w przestrzeni, który odzwierciedla tekst litera po literze, a nie głoska po głosce, jak ma to miejsce w przypadku fonogestów. Jest bliższy pismu niż mowie ze względu na stosowanie reguł ortograficznych, jednak tak samo ulotny jak mowa i tak samo jak ona kierowany do odbiorcy, który znajduje się w polu widzenia nadawcy. Z alfabetem palcowym utożsamiana jest często daktylografia. Jest ona jednak pojęciem szerszym i oznacza cały zestaw znaków migowych, które są przekazywane palcami. W skład daktylografii, oprócz znaków oznaczających poszczególne litery polskiego alfabetu (Polski Alfabet Palcowy – PAP), wchodzą ponadto znaki oznaczające: liczby, działania arytmetyczne, znaki interpunkcyjne, skrótowce, wyrazy jednoliterowe. Znaki alfabetu palcowego uzupełniają znaki ideograficzne w języku miganym i pełnią wspomagającą rolę. Z ich pomocą można przekazywać nazwy własne, imiona, synonimy, wyrazy bliskoznaczne i wyrazy, dla których brakuje znaków ideograficznych, końcówki fleksyjne oraz formanty w wyrazach pochodnych.
Alfabet palcowy do nauczania osób niesłyszących najprawdopodobniej wprowadził w XVI wieku hiszpański mnich Pedro de Ponce. Sądzi się, że taka forma konwersacji wywodzi się z klasztorów o zaostrzonym rygorze, w których zakonnicy ślubowali milczenie. Alfabet palcowy stosowany w szkole dla dzieci głuchych w Wiedniu adaptował do języka polskiego ks. Jakub Falkowski. Jest on uznawany za twórcę polskiego alfabetu palcowego. Do nauczania dzieci głuchych w Polsce alfabet palcowy został wprowadzony w 1816 roku i jest stosowany do dziś, chociaż przeszedł w tym czasie niewielkie modyfikacje. Istnieje też międzynarodowy alfabet palcowy, nieznacznie różniący się od polskiego, który został zatwierdzony w 1959 roku przez Światową Federację Głuchych.
Literatura:
B. Szczepankowski: Język migany w szkole, Warszawa 1988.
