ang. speech melody, speech intonation
grec. melikós ‘dotyczący śpiewu, muzyczny’
Termin traktowany jako równoważny intonacji, czyli zjawisku powstałemu w wyniku zmian wysokości głosu. Obecnie w fonetyce i fonologii traci popularność na rzecz intonacji. Używany jest dla podkreślenia związku prozodii mowy z muzyką. Melodia w muzyce oznacza przebieg dźwięków o różnej wysokości, zorganizowany pod względem rytmicznym. Melodia mowy jest definiowana jako następstwo tonów o określonym kształcie, wykazujące związki ze strukturami rytmiczno-akcentowymi.
W mowie, w odróżnieniu od muzyki, nie są ważne wysokości bezwzględne dźwięków. W przebiegach intonacyjnych języków nietonicznych, do których należy język polski, istotne są jedynie względne wysokości w skali danego głosu. Odbiorca postrzega wysokość danej sylaby w odniesieniu do wysokości innych sylab. W ocenie wysokości bierze się pod uwagę warunki anatomiczno-fizjologiczne, związane przede wszystkim z wiekiem i płcią, uwarunkowania paralingwistyczne, czyli skalę głosu, rodzaj przekazywanej informacji i stan emocjonalny mówiącego oraz uwarunkowania lingwistyczne. Punktem odniesienia w ocenie wysokości głosu jest jego wysokość w wypowiedzeniach neutralnych, różna w poszczególnych językach.
Średnie wartości częstotliwości podstawowej w mowie (w językach europejskich) wynoszą około 120 Hz dla mężczyzn, 220 Hz dla kobiet i 330 Hz dla dzieci w wieku około 10 lat. Maksymalna rozpiętość częstotliwości w mowie u mężczyzn waha się od 50 do 250 Hz, u kobiet od 120 do 480 Hz. Najczęściej jednak zmiany wysokości głosu w jednym wypowiedzeniu wynoszą około oktawy.
Zob. także: INTONACJA, MELODIA ZDANIA, PROZODIA
Literatura:
W. Jassem: Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa 1973.
J. Laver: Principles of phonetics, Cambridge 1995.
O. von Essen: Fonetyka ogólna i stosowana, Warszawa 1967.
