LIDCOMBE PROGRAM

/BEHAWIORALNA METODA TERAPII JĄKANIA WCZESNODZIECIĘCEGO, PODEJŚCIE BEZPOŚREDNIE W JĄKANIU U DZIECI/

ang. Lidcombe Program of Early Stuttering Intervention

ang. Lidcombe ‘nazwa dzielnicy w Sydney’

Forma terapii bezpośredniej stosowana w jąkaniu u dzieci w wieku przedszkolnym. Program powstał w Australii jako wynik współpracy naukowców z University of Sydney (Australian Stuttering Research Centre) i logopedów-praktyków ze Stuttering Unit Bankstone Health Service. Lidcombe Program (LP) jest z założenia ateoretyczną metodą terapii behawioralnej. Bardzo ważną rolę w tym programie odgrywa rodzic lub inna znacząca w życiu dziecka osoba, która wdraża terapię w naturalnym środowisku. Logopeda jest trenerem rodzica/opiekuna dziecka, uczy go, jak poprawnie wdrażać program w naturalnym środowisku dziecka. Głównym celem LP jest całkowite usunięcie objawów niepłynności do poziomu „near zero” (bliski zera). Badania wskazują, że taki wyniki osiągany jest średnio po 11–12 tygodniach intensywnej terapii (pod koniec etapu pierwszego realizacji programu).

LP jest wdrażany w dwóch etapach. Podczas pierwszego etapu rodzic wprowadza terapię każdego dnia w warunkach domowych, początkowo podczas ustrukturyzowanych konwersacji z dzieckiem, a w miarę poprawy płynności mowy w sytuacjach bardziej spontanicznych. Program opiera się na metodologii warunkowania instrumentalnego. Dziecko nie jest uczone innego sposobu mówienia (np. zwalniania tempa). Nie kładzie się również nacisku na modyfikowanie warunków środowiska. Podstawowym elementem terapii są reakcje werbalne rodziców – komentarze werbalne/werbalne informacje zwrotne (ang. verbal contingencies). Rodzic/opiekun komentuje wypowiedzi dziecka w sytuacjach, gdy było ono całkowicie płynne lub gdy jąkanie wystąpiło. Po płynnej wypowiedzi dziecka rodzic reaguje w trojaki sposób: (1) uświadamia dziecku jego płynną wypowiedź (np. to było płynne, gładkie – dobrze wypowiedziane); (2) chwali je (np. wypowiedziałeś to dobrze i płynnie, brawo!) lub (3) prosi je o ocenę własnej wypowiedzi (np. czy to było płynne, gładkie?). W sytuacji, gdy opiekun jest pewny, że jąkanie wystąpiło, reaguje następująco: (1) uświadamia ten fakt dziecku (np. to było trochę niepłynne, potknięte, zająknięte) lub (2) prosi je o poprawienie wypowiedzi (np. spróbuj powiedzieć to jeszcze raz – płynnie!). Reakcje werbalne rodziców powinny być udzielane niezwłocznie po wypowiedzi dziecka, w sposób neutralny i z zastosowaniem niekarzącego tonu głosu. Proporcja werbalnych komentarzy w odpowiedzi na mowę płynną do zająkniętej powinna wynosić 5 : 1. W najintensywniejszym – pierwszym – etapie terapii spotkania z logopedą odbywają się regularnie raz w tygodniu i są poświęcone uczeniu rodzica/opiekuna wdrażania terapii w warunkach domowych oraz prowadzenia codziennych pomiarów nasilenia jąkania (z wykorzystaniem Skali Nasilenia Jąkania; ang. the Severity Rating Scale). Pomiary rodziców są zestawiane z pomiarami frekwencji jąkania – procentowy wynik jąkania (% syllables stuttered) wykonywanymi przez logopedę. Kiedy jąkanie dziecka zanika lub osiągnie niski poziom, rozpoczyna się drugi etap programu. W tym etapie, w którym spotkania z logopedą odbywają się z coraz mniejszą częstotliwością, następuje powolne wycofywanie komponentów terapeutycznych LP. Warunkiem zakończenia terapii jest długotrwałe utrzymywanie się niskiego poziomu jąkania lub całkowite ustąpienie zaburzenia. Lidcombe Program jest obecnie najszerzej opisaną i zbadaną pod kątem skuteczności formą terapii jąkania wczesnodziecięcego.

Zob. także: PALIN PCI

Literatura:

E. Harrison, M. Onslow: The Lidcombe Program for Preschool Children Who Stutter, [w:] Treatment of Stuttering. Establishing and Emerging Interventions, eds. B. Guitar, R. McCauley, Baltimore 2010, s. 118–140.

M. Chęciek: Problemy dysfluencji mowy w aktualnych światowych badaniach (z uwzględnieniem V Kongresu Światowego Towarzystwa Zaburzeń Płynności Mowy w Dublinie), „Forum Logopedyczne” 2006, nr 11, s. 37–44.

M. Onslow, A. Packman, E. Harrison: The Lidcombe Program of Early Stuttering Intervention. A Clinician’s Guide, Austin 2003.

K. Węsierska: Wczesna interwencja w przypadku objawów jąkania u małych dzieci, [w:] Interwencja logopedyczna. Zagadnienia ogólne i praktyka, red. J. Porayski-Pomsta, M. Przybysz-Piwko, Warszawa 2012, s. 217–228.

K. Węsierska: Zastosowanie Lidcombe Program w terapii jąkającego się dziecka w wieku przedszkolnym, [w:] W świecie logopedii – studia przypadków, t. 2, red. K. Węsierska, A. Podstolec, Katowice 2013, s. 135–158.