PALIN PCI

/INTERAKCYJNA METODA TERAPII JĄKANIA WCZESNODZIECIĘCEGO, PODEJŚCIE INTERAKCYJNE RODZIC–DZIECKO W JĄKANIU U DZIECI /

ang. Intervention for Early Childhood Stammering Palin PCI approach

ang. PCI (z ang. parent-child interaction) ‘rodzic’; ‘dziecko’; ‘interakcja’

Interwencja logopedyczna w jąkaniu wczesnodziecięcym opierająca się na wykorzystaniu w procesie terapii interakcji rodzic–dziecko (terapia interakcyjna). Program został opracowany przez logopedów z brytyjskiego ośrodka the Michael Palin Centre for Stammering Children założonego przez Leenę Rustin. Program jest przykładem kombinacji terapii pośredniej i bezpośredniej adresowanej do jąkających się dzieci w wieku przedszkolnym. W podejściu Palin PCI podkreśla się rolę rodziców – partnerów logopedy w procesie terapii. Rodzice z pomocą logopedy wyznaczają cele terapii, programują jej przebieg i wdrażają program w warunkach domowych. W podejściu Palin PCI w pierwszej kolejności stosowane są metody interwencji pośredniej, a jeśli poprawa płynności mowy dziecka jest niewystarczająca do terapii włącza się techniki interwencji bezpośredniej. Najważniejsze strategie stosowane w programie to (1) strategie interakcyjne (ang. interaction strategies) – ukierunkowane na modyfikowanie interakcji pomiędzy rodzicami i dzieckiem (m.in. umożliwianie dziecku przejmowania inicjatywy w zabawie, równowaga pomiędzy komentowaniem wypowiedzi dziecka i zadawaniem mu pytań, zwolnienie tempa mowy osób dorosłych, stosowanie pauz, dostosowywanie języka do możliwości dziecka); (2) strategie rodzinne (ang. family strategies) – polegające na modyfikowaniu warunków w otoczeniu dziecka (np. uregulowanie rytmu życia, radzenie sobie z trudnymi zachowaniami dziecka, otwartość w kwestii jąkania, budowanie u dziecka wiary w siebie, udzielanie pochwał i in.); (3) strategie ukierunkowane na bezpośrednią pracę z dzieckiem (ang. child strategies) – nauka zwolnionej mowy tzw. mowy żółwikowa (ang. tartoise talking), stosowanie pauz, tzw. mowy autobusikowa (ang. bus talking) i stosowanie tzw. delikatnego kontaktu narządów artykulacyjnych na początku wypowiedzi – mowa samolocikowa (ang. aeroplane talking). W zależności od indywidualnych potrzeb dziecka w realizację programu mogą być włączone inne strategie (np. dodatkowa terapia logopedyczna innych zaburzeń).

Program terapii Palin PCI jest realizowany w trzech etapach: (1) sześć cotygodniowych spotkań rodziców i dziecka z logopedą w poradni (ang. within clinic sessions); (2) sześciotygodniowy etap utrwalania efektów terapii, w warunkach domowych (ang. home-based consolidation period), w tym okresie rodzice przesyłają terapeucie sprawozdania z realizacji programu; (3) okres monitoringu, w którym rodzina pozostaje w kontakcie z logopedą (ang. monitoring phase). Proces terapii poprzedza dogłębna diagnoza logopedyczna, której komponentami są m. in. szczegółowy wywiad z rodzicami, badanie logopedyczne dziecka (analiza objawów niepłynności w mowy oraz skrining mowy i języka), ocena interakcji rodzic–dziecko. Na podstawie wypełnianego przez rodziców kwestionariusza (ang. Parent Rating Scale), logopeda ocenia, jak opiekunowie postrzegają problem ich dziecka, jak sobie z nim radzą. Celem diagnozy w podejściu Palin PCI jest rozpoznanie konkretnych potrzeb dziecka i zaprogramowanie terapii tak, by możliwe było ich zaspokojenie.

Najważniejszą techniką stosowaną w programie jest czas specjalny (ang. special time). Każdy z rodziców z osobna zobowiązuje się organizowania dla dziecka pięciominutowych sesji wspólnej zabawy, od trzech do pięciu razy w tygodniu. Podczas tych zabawowych sesji zabawowych rodzice wdrażają strategie zorientowane na zmianę interakcji. Podczas sesji terapeutycznych w poradni wspólne zabawy dziecka z rodzicami są rejestrowane kamerą wideo. Nagrany materiał jest wykorzystywany w terapii. Informacje zwrotne udzielane przez logopedę (ang. feedback) koncentrują się na pozytywnych aspektach działań rodziców, rozwijaniu ich intuicyjnego rozumienia problemu dziecka i podnoszenia ich umiejętności przezwyciężania jąkania. Ważnym aspektem podejścia Palin PCI jest rola i styl działania logopedy, który moderuje przebieg sesji terapeutycznych i monitoruje wdrażanie programu. Pod kierunkiem następczyń L. Rustin: Frances Cook, a obecnie Elaine Kelman, metoda Palin PCI ewoluuje, jest stale udoskonalana, a jej skuteczność jest sprawdzana w badaniach empirycznych. Podejście Palin PCI jest stosowane w Europie i w Stanach Zjednoczonych, zostało zaadaptowane do pracy z dziećmi z różnymi zaburzeniami w komunikowaniu się.

Zob. także: LIDCOMBE PROGRAM

Literatura:

W. Botterill, E. Kelman: Palin Parent-Child Interaction, [w]: Treatment of Stuttering. Establishing and Emerging Interventions, eds. B. Guitar, R. McCauley, Baltimore 2010, s. 63–90.

M. Chęciek: Jąkanie, [w]: Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin 1993, s. 125–140.

E. Kelman, A. Nicholas: Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecięcym. Podejście interakcyjne rodzic–dziecko – Palin PCI, Gdańsk 2012.

W. Kostecka: Terapia rodzinna dziecka z niepłynnością mówienia, „Biuletyn Logopedyczny” 2001, nr 3 (6), s. 38–44.

K. Węsierska, A. Mielewska: Wykorzystanie metody interakcyjnej rodzicdziecko Palin PCI w diagnozie i terapii jąkania wczesnodziecięcego, [w]: Medycyna w logopedii. Terapia – Wspomaganie – Wsparcie. Trzy drogi – jeden cel, red. J.J. Błeszyński, Gdańsk 2012, s. 6775.