grec. gràphein ‘pisać, rysować’
Błędy dotyczące graficznej strony pisma. Odróżnia się je od błędów ortograficznych (w zakresie ortografii), z uwzględnieniem problemu tzw. rzekomych błędów ortograficznych. W toku edukacji, z punktu widzenia pedagogiki, psychologii, logopedii, najważniejsze znaczenie ma ocena strony graficznej pisma na etapie początkowym, zwłaszcza u osób doświadczających trudności w sferze grafomotoryki.
Graficzny aspekt pisma podczas oceny jego poprawności bywa traktowany jako drugoplanowy. Od lat podnosi się problem braku norm graficznych i ścisłych kryteriów pozwalających wykrywać odstępstwa od normy, z uwzględnieniem dopuszczalnych różnic indywidualnych i zjawisk rozwojowych. W ocenie graficznej strony pisma w pierwszej kolejności przyjmuje się kryteria ogólne: czytelności, pisemności i estetyki. Zwraca się jednak uwagę na to, by na etapie rozwojowym ocena graficznego aspektu pisma nie miała wyłącznie charakteru ogólnego (w kategoriach typu: pismo staranne/niestaranne, ładne/brzydkie) – u osób przejawiających trudności w pisaniu konieczne jest rozpoznanie błędów graficznych, ich rodzaju i nasilenia, w celu podjęcia odpowiednich działań pomocowych. W Polsce przez wiele dekad najczęściej stosowaną typologią błędów graficznych była typologia Tadeusza Wróbla, zgodnie z którą wyróżnia się:
-
błędy konstrukcyjne dotyczące formy danej litery,
-
błędy łączenia liter w wyrazach,
-
błędy proporcjonalności pisma, ukształtowania litery względem innych liter,
-
błędy niejednolitego pochylenia pisma.
Szerszy rejestr błędów graficznych wyznacza Karta oceny pisma i wzorów literopodobnych w Profilu sprawności grafomotorycznych autorstwa Anety Domagały i Urszuli Mireckiej, obejmująca nieprawidłowości w takich kategoriach jak: 1) linia, ślad narzędzia piszącego (nacisk narzędzia piszącego, stabilność linii); 2) litery (forma liter, proporcje w obrębie litery); 3) litera w wyrazie (wielkość liter w wyrazach, pochylenie liter w wyrazach, połączenia liter w wyrazach); 4) zapis tekstu (pochylenie pisma, wielkość pisma); 5) organizacja wersu (odstępy między wyrazami, utrzymanie pisma w liniaturze); 6) organizacja strony (usytuowanie tekstu w układzie poziomym, usytuowanie tekstu w układzie pionowym). Analogiczne lub podobne rodzaje błędów można odnieść do innych znaków graficznych pisarskich, np. znaków literopodobnych.
Na etapie nauczania podstawowego u uczniów najczęściej występują błędy graficzne następujących kategorii:
-
litera w wyrazie – przykład: nieprawidłowe połączenia liter, niedokładne, zachodzące na literę (uczeń klasy II)
-
litery – przykład: nieprawidłowa forma liter, zniekształcenia formy związane z deformacją elementów strukturalnych (uczennica klasy III)
-
linia – przykład: niestabilność linii, linia niepewna, drżąca (uczennica klasy V)
Rozpoznanie błędów graficznych oraz określenie u danej osoby ich uwarunkowań jest podstawą ustalenia sposobów postępowania terapeutycznego lub dydaktycznego w poradni, szkole i domu. Jako błędy graficzne postrzegane są objawowo zaburzenia grafomotoryki w przypadku dysgrafii, u osób z globalnymi zaburzenia rozwoju psychoruchowego czy uszkodzeniami narządów zmysłów. Tego rodzaju problemy mogą mieć również charakter nabyty.
Zob. także: GRAFOMOTORYKA, RZEKOMY BŁĄD ORTOGRAFICZNY, SPRAWNOŚCI GRAFOMOTORYCZNE, ZABURZENIA GRAFOMOTORYKI
Literatura:
A. Domagała, U. Mirecka: Grafomotoryka u dzieci w wieku 7–13 lat, Lublin 2010.
A. Domagała, U. Mirecka: Profil sprawności grafomotorycznych, Gdańsk 2010.
E. Górniewicz: Pedagogiczna diagnoza specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, Toruń 1998.
M. Kwaśniewska: Graficzna i ortograficzna poprawność pisma uczniów w edukacji wczesnoszkolnej, Kielce 2000.
T. Wróbel: Pismo i pisanie w nauczaniu początkowym, Warszawa 1979.
