Wchodzą w skład ćwiczeń wstępnych lub zasadniczych w terapii logopedycznej. Mogą być również etapem pracy w profilaktyce głosu i mowy.
Ćwiczenia oddechowe w logopedii powinny być tak dobrane, aby były ukierunkowane na czynność mówienia. Ich celem jest:
- wzmacnianie i wykorzystanie siły mięśni oddechowych,
- zwiększenie pojemności płuc,
- wypracowanie oddechu przeponowego,
- rozróżnienie fazy wdechu i wydechu,
- wyrobienie umiejętności pełnego, szybkiego wdechu i wydłużenia fazy wydechowej,
- mówienie tylko na wydechu,
- umiejętne dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi,
- uświadomienie siły strumienia wydychanego powietrza,
- zsynchronizowanie pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.
Ćwiczenia oddechowe można wykonywać jedynie w przewietrzonym pokoju lub na świeżym powietrzu, tak by dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość tlenu. Należy również zadbać o to, by pacjent w trakcie ćwiczeń nie opróżniał płuc z tak zwanego powietrza zapasowego oraz aby nie wykonywał ich bezpośrednio po jedzeniu (ze względu na utrudnioną wówczas pracę przepony). Należy także stosować krótkie przerwy w trakcie wykonywania ćwiczeń oddechowych, gdyż przy dłuższym ćwiczeniu pacjent może odczuwać zawroty głowy i osłabienie.
Przy ćwiczeniach należy zwrócić uwagę zarówno na oddech statyczny (gdy pacjent nie mówi), jak i dynamiczny (realizowany w trakcie mówienia). Przy oddechu statycznym należy pamiętać o konieczności oddychania nosem, natomiast podczas mówienia wdech powinien być realizowany przez usta i nos.
Ćwiczenia oddechowe należy wykonywać w różnych pozycjach ciała (leżącej, siedzącej, stojącej). Należy pamiętać, aby w czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rąk i tułowia były rozluźnione, a postawa ciała swobodna. Jest to szczególnie ważne przy ćwiczeniach prowadzonych w celu osłabienia napięcia mięśni, a więc podczas pracy z osobami jąkającymi się, dyzartrykami, afatykami, źle słyszącymi, a także dziećmi.
Formę przeprowadzanych ćwiczeń oddechowych należy dostosować do wieku i możliwości fizycznych pacjenta. Każde ćwiczenie powinno być najpierw pokazane przez logopedę, a następnie wykonane przez pacjenta razem z nim. Dopiero potem pacjent może realizować je samodzielnie. W terapii mowy i głosu często stosuje się technikę podparcia przeponowego, zaczerpniętą z wokalistyki.
Zob. także: TERAPIA LOGOPEDYCZNA, ĆWICZENIA GŁOSOWE, PODPARCIE ODDECHOWE
Literatura:
A. Walencik-Topiłko: Ćwiczenia wstępne w terapii logopedycznej, [w]: Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole 2005, s. 303–328.
B. Tarasiewicz: Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu, Kraków 2003.
