/AKCENT EKSPRESYWNY/
ang. emotional accent
łac. accentus ‘przycisk, ton, akcent’, fr. emotion ‘wzruszenie‘ (z łac. e(x)movēre ‘poruszać, odsyłać’)
Polega na podkreśleniu przez mówcę jednego wyrazu bądź grupy wyrazów we frazie. Uwydatnienie to ma charakter znacznych zmian cech akcentotwórczych: wysokości głosu, jego natężenia i czasu trwania artykulacji. Zmiany, o których mowa, zachodzą w obrębie sylab akcentowanych (głównie samogłosek sylabotwórczych) uwydatnianych wyrazów. Charakterystyka cech akcentotwórczych biorących udział w tworzeniu akcentu emocjonalnego z jednej strony jest warunkowana właściwościami języka, jakim mówca się posługuje, z drugiej zaś indywidualnymi cechami nadawcy (wiekiem, płcią, nawykami językowymi, sprawnością aparatu mowy, stanem emocjonalnym).
Lokowanie emocji w strukturze akcentowej może mieć charakter spontaniczny (w codziennej komunikacji) lub może być działaniem zamierzonym (interpretacja głosowa tekstu, wystąpienia publiczne). Spontaniczne realizacje akcentu emocjonalnego cechują się osłabioną kontrolą mówcy nad parametrami głosu, dlatego też mogą w nich występować nagłe, nawet kilkuoktawowe zmiany wysokości, duże zmiany natężenia głosu (zazwyczaj jego wzrost) i znaczne wydłużenia czasu trwania artykulacji samogłosek sylabotwórczych. Zamierzone, przygotowane realizacje akcentu emocjonalnego zazwyczaj nie charakteryzują się tak skrajnymi różnicami parametrów akcentotwórczych.
Dużą rolę w zaznaczaniu miejsca akcentu pełni pauza, umieszczana przed wyrazem akcentowanym lub po nim.
Zob. także: AKCENT LOGICZNY, AKCENT RETORYCZNY, AKCENT ZDANIOWY
Literatura:
M. Dłuska: Prozodia języka polskiego, Warszawa 1976.
B. Wierzchowska: Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław 1980.
