ang. Blissymbols or Blissymbolics
Nazwa systemu alternatywnego porozumiewania się, w którym słowa przedstawione są w postaci rysunku. Zamiarem twórcy było zbudowanie systemu graficznego, który mógłby być stosowany przez uczestników międzynarodowych spotkań. Ch.Bliss tworzył swój system ponad 20 lat - począwszy od roku 1942, kiedy to podczas II wojny światowej starał się umożliwić porozumienie się różnojęzycznych więźniów obozu jenieckiego. Tak powstał – doskonalony jeszcze przez dwa lata – uniwersalny system: prosty, logiczny, otwarty na rozwój. Rysunki (symbole) są graficzną ilustracją znaczenia (treści, sensu) danego słowa. Podstawowy słownik Blissa zawiera ok. 3000 symboli, które reprezentują ponad 6000 słów. W systemie pasygraficznym Ch. Blissa każdy znak (symbol) wiąże się z określonym znaczeniem (treścią, sensem) co oznacza, że całe zwroty i pojęcia mogą być w nim przedstawiane poprzez umowne znaki obrazkowe. Dzięki odwoływaniu się do pojęć, a nie słów, prostocie i logice symboli, system Blissa ma uniwersalny charakter i nie ogranicza się do jednego języka. Jest to w pełnym tego słowa znaczeniu system międzynarodowy będący jakby odmianą „obrazkowego esperanto”. Można wskazywać pojedyncze symbole lub też budować z nich całe wypowiedzi zgodnie ze składnią języka ojczystego. Specyfika i wyjątkowość systemu polega na możliwości budowania pełnych zdań, prowadzenia rozmowy, wyrażania opinii i ocen, opisywania zdarzeń i przeżyć, a poprzez to rozwijania w pełni własnej osobowości. System Blissa jest elastyczny. Rozpoczynając od ograniczonej liczby symboli użytkownik Blissa może dzięki różnym strategiom poszerzać swoje słownictwo, rozwijać język według własnych możliwości intelektualnych i środowiskowych. Wszystkie osoby znające język ojczysty użytkownika symboli, mogą się z nim porozumiewać i rozmawiać na dowolny temat, ponieważ nad symbolami napisane jest ich znaczenie. Najbardziej rozpowszechnioną pomocą do komunikacji jest indywidualna dla każdego użytkownika tablica Blissa. Konstrukcja takiej pomocy, jej wielkość, ilości umieszczonych symboli i sposób ich uporządkowania zależą od potrzeb i umiejętności osoby, która posługuje się tablicą. Nad każdym symbolem umieszcza się napis, tak by rozmówca, który nie zna symboli mógł przeczytać jego znaczenie. Naukę Blissa rozpoczyna się od pokazywania najprostszych i najważniejszych dla ucznia symboli, np. oznaczających pojęcia: mama, tata, jeść, pić, spać, rozmowa, dzisiaj, jutro itd. Opanowane symbole umieszcza się na przenośnej tablicy, która zawsze znajduje się w zasięgu wzroku. Uczeń wskazuje oczami potrzebny symbol, a osoba rozmawiająca z nim odczytuje znaczenie zapisane literami nad symbolem. Dzieci mogą wskazywać symbole palcem, wskaźnikiem umieszczonym na głowie lub oczami. Praktyka i doświadczenia w pracy metodą Blissa mówią dziś, że nie istnieją praktycznie ograniczenia wiekowe bądź dotyczące sprawności ruchowej dziecka w stosowaniu tej metody. To, co szczególnie istotne to określenie predyspozycji dziecka do wyboru tej metody pracy. Czynniki , które należy wziąć pod uwagę to: gotowość do komunikacji (stopień zainteresowania nawiązywaniem kontaktów, stopień frustracji dziecka na skutek trudności komunikacyjnych a także poziom uspołecznienia), aktualne sposoby porozumiewania się (konieczna jest ocena zachowań komunikacyjnych, w tym mimika, gestykulacja, odpowiedzi niewerbalne, a także umiejętność sygnalizowania potwierdzenia -„tak” i zaprzeczenia - „nie”), poziom rozwoju mowy czynnej i prognozy dotyczące możliwości jej rozwoju (ocena ogólnej sprawności motorycznej narządów mowy, oddychania, odruchów związanych z jedzeniem i piciem, intensywności ślinotoku), poziom rozumienia języka i ocena zdolności językowych dziecka, poziom funkcjonowania funkcji percepcyjnych dziecka (wzrokowa, słuchowa, koordynacja zmysłów), poziom funkcjonowania intelektualnego, sprawność psychoruchowa (stan zdrowia, trwałość kalectwa), poziom umiejętności czytania, dotychczasowe doświadczenia dziecka w komunikacji a także osobowość (zainteresowania, temperament itp.), środowisko, w którym dziecko funkcjonuje (gotowość do współpracy, postawy wobec nowego sposobu komunikowania się). Taka kompleksowa ocena funkcjonowania dziecka i jego możliwości pozwala określić czy należy wprowadzić nowy system komunikacji oraz jaki z wielu systemów będzie dla dziecka najlepszy. Przy ocenie predyspozycji dziecka do wprowadzenia metody Blissa nie bez znaczenia będzie także fakt, czy dziecko przebywa stale w łóżku, na wózku i jakie są perspektywy poprawy jego funkcjonowania ruchowego - im większe są możliwości poznawcze dziecka, tym większy będzie wpływ metody Blissa na jego potencjał komunikacyjny. Do podjęcia nauki Blissa gotowe jest jednak przede wszystkim takie dziecko, które rozumie naturę komunikacji, wie czemu ona służy i wyczuwa jakie daje korzyści. W przeciwnym wypadku znajomość nawet tysiąca symboli nie będzie miała dla niego najmniejszego praktycznego znaczenia. Metoda Blissa stsowna jest w Polsce od lat osiemdziesiątych XX wieku.
Literatura:
A. Lechowicz, T. Mierzwa, I. Muszyńska, P. Szczawiński, Symbole Blissa, Warszawa 2001; A. Smyczek, J. Szwiec, Metodyka nauczania alternatywnych sposobów porozumienia się i techniki posługiwania się symbolami, Warszawa 2000; M. Pisz (red.), Metody komunikacji alternatywnej w pracy z osobami niepełnosprawnymi, Warszawa 1997; C. Bliss, The Blissymbols Picture Book, Sidney 1984
