ang. child language, niem. Kindersprache, fr. langage enfantin, ros. детская речь
Proces, w którym dziecko nabywa sprawności w komunikowaniu się z otoczeniem za pomocą języka (środków werbalnych), przyswaja sobie język jako system oraz reguły gramatyczne budowania wypowiedzi, uczy się odpowiedniego zachowania ze względu na różne potrzeby komunikacyjne. Nabywanie kompetencji językowej współgra z zaspokajaniem potrzeb komunikacyjnych, które są stymulatorami akwizycji i rozwoju kompetencji. Przyjmuje się, że czas ten trwa od momentu urodzenia dziecka aż do opanowania wszystkich środków komunikacji werbalnej, tj. do ok. 7. roku życia.
Mowa dziecka jest autonomicznym zjawiskiem ze względu na charakterystyczny dla niego kod językowy, inny niż kod dorosłych. Język jednostki podlega zmianom przez całe życie. Zmiany te najsilniej są widoczne w ciągu pierwszych lat życia. Dotyczy to zarówno systemu fonologicznego, gramatycznego, jak i leksykalnego. Dziecko opanowuje pewne umiejętności, które z czasem są zastępowane przez nowe lub modyfikowane. Z czasem mowa dziecka upodabnia się do mowy dorosłego. W żadnym momencie życia dziecka nie mówi się o jego języku jako o niepełnym czy wybrakowanym systemie językowym.
W zależności od założeń badaczy nabywanie (akwizycja) przez dziecko języka umiejscawia się albo między 1. a 4. rokiem życia (okres nabywania podstaw systemu językowego), albo między narodzeniem lub 1. rokiem życia a 7. lub 10. rokiem życia (okres przyswajania podstaw komunikowania się z otoczeniem za pomocą języka).
Mowa dziecka bywa też wyodrębniana jako swoisty biolekt, czyli taki wariant polszczyzny, który jest uzależniony od czynników, takich jak wiek czy płeć. Te z kolei należy rozpatrywać w świetle psychologicznych i społecznych uwarunkowań indywidualnych. Mimo to wielu badaczy, psychologów czy lingwistów próbowało ustalić i opisać fazy rozwoju mowy zarówno dla poszczególnych języków, jak i w skali globalnej, np. Leon Kaczmarek, Ida Kurcz, Jean Aitchison.
Współczesne zainteresowanie badaczy mową dziecka zainspirował Ernst Haeckel już w drugiej połowie XIX wieku – w swojej koncepcji biogenetycznej stwierdził, że rozwój ontogenetyczny mowy jest powtórzeniem w skrócie filogenezy. Zaczęto prowadzić badania w nadziei, że badania mowy dziecka odpowiedzą na pytania związane z początkiem mowy ludzkiej w ogóle. W pierwszej połowie XX wieku ukazały bardzo ważne opracowania Clary i Williama Sternów, Antoine’a Grégoire’a, Karla Bühlera, Jeana Piageta, Wernera Leopolda, Romana Jakobsena, Aleksandra Nikolajewicza Gwozdiewa, które zapoczątkowały dalsze badania nad rozwojem mowy dziecka, intensywnie rozwijające się do dziś, kontynuowane przez specjalistów z różnych dziedzin nauki.
Literatura:
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1993.
J. Porayski-Pomsta: „Mowa dziecka” jako przedmiot badań, „Poradnik Językowy” 2007, z. 8, Warszawa, s. 3–29.
