ang. anaptyxis /anaptyctic/, niem. Anaptyxis /Vokalentfaltung/, fr. anaptyxe, ros. анаптиксис
grec. anáptyksis ‘rozwijanie, rozwinięcie’
Pojawienie się między elementami grupy spółgłoskowej samogłoski ułatwiającej wymowę. W wyniku tego zabiegu zwiększa się liczba sylab w wyrazie i dochodzi do zaburzenia jego struktury. Z takim zjawiskiem można się zetknąć w wymowie dzieci, np. [bauvanek] ‘bałwanek’, [syoń] ‘słoń’, [lalaka] ‘lalka’, [m’iga] ‘mgła’, [dym’e] ‘dmie’, a także dorosłych afatyków, np. [kyto] ‘kto’, [sykrepu] ‘sklepu’, [čavartek] ‘czwartek’, [vežeśe’wrzesień’, [abuko] ‘jabłko’, [okono] ‘okno’, [falakońik] ‘flakonik’, [oxooony] ‘ochłodzony’, [do brov’i] ‘do brwi’, [maupy] ‘małpy’, [maraa] ‘Maria’. Rozbicie grupy spółgłoskowej elementem wokalicznym nawiązuje do najłatwiejszych artykulacyjnie sylab otwartych i jest efektem działania tzw. prawa najmniejszego wysiłku.
W językoznawstwie anaptyksę zawęża się do wystąpienia etymologicznie nieuzasadnionej samogłoski w obrębie grupy spółgłosek w sąsiedztwie spółgłoski półotwartej.
Literatura:
M. Zarębina: Rozbicie systemu językowego w afazji (na materiale polskim), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
M. Zarębina: Kształtowanie się systemu językowego dziecka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław–Warszawa–Kraków 1999.
Z. Gołąb, A. Heinz, K. Polański: Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa 1968.
A. Sołtys-Chmielowicz: Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków 2008.
