ang. laryngeal movement disorders, niem. Larynx Bewegungsstörungen, fr. trouble de la motricité du larynx, ros. двигательные расстройства гортани
Krtań jest unerwiona przez dwa nerwy: krtaniowy górny i krtaniowy wsteczny. Nerw krtaniowy górny odchodzi od pnia nerwu błędnego, unerwia mięsień pierścienno-tarczowy i mięsień zwieracz dolny gardła, natomiast nerw krtaniowy wsteczny unerwia pozostałe mięśnie krtani.
Zaburzenia ruchomości krtani w większości przypadków są wynikiem porażeń fałdów głosowych. Porażeniem fałdu głosowego określa się brak jego ruchomości powstały w wyniku zaburzeń czynności nerwów ruchowych krtani. Inne zaburzenia ruchomości to ruchomość paradoksalna (łac. synkinesis) oraz mechaniczne ograniczenie ruchomości fałdu głosowego.
Porażenia nerwów krtaniowych dzielą się na wrodzone i nabyte oraz ośrodkowe i obwodowe. Porażenia wrodzone są rzadsze i zazwyczaj występują obustronnie. W 10% przypadków są pochodzenia ośrodkowego, rzadziej są wynikiem urazu okołoporodowego. Porażenie to dotyczy przede wszystkim mięśni rozwierających krtani. Według niektórych autorów najczęstszą przyczyną porażeń nerwów krtaniowych wstecznych u dzieci są uszkodzenia jatrogenne, rzadziej spotyka się idiopatyczne, neurologiczne i powstałe w wyniku urazu okołoporodowego. Porażenia obustronne stanowią około 50% wszystkich porażeń nerwów krtaniowych wstecznych u dzieci, czemu towarzyszą im takie objawy jak np. sinica, bezdech, trudności w karmieniu, wciąganie przestrzeni międzyżebrowych, chrypka.
Wśród przyczyn porażeń obwodowych u dorosłych należy wymienić urazy nerwu, a wśród nich najczęstsze przyczyny jatrogenne, które są związane z operacjami gruczołu tarczowego i przytarczyc, uchyłków przełyku, operacją radykalną węzłów chłonnych na szyi (operacją Crile’a), operacjami tętnic szyjnych oraz podstawy czaszki. Inne przyczyny to nowotwory złośliwe krtani i części krtaniowej gardła, przerzuty do węzłów chłonnych szyi, gruźlica węzłów chłonnych szyi i śródpiersia, tętniaki łuku aorty i tętnicy podobojczykowej. Przyczyną porażeń krtani mogą być choroby zakaźne. Przyczyną porażenia nerwu krtaniowego wstecznego może być długotrwały łagodny przerost tarczycy i ucisk gruczołu na nerw. Do innych przyczyn można zaliczyć nadczynność gruczołu tarczowego (powodującą obrzęk i zrosty pozapalne), a także zapalenie gruczołu tarczowego. Najczęstszą przyczyną porażeń nerwów krtaniowych wstecznych są urazy w czasie operacji tarczycy.
Do objawów jednostronnego porażenia nerwu krtaniowego należą chrypka i zmęczenie głosu po dłuższym mówieniu, nieefektywny kaszel i krztuszenie się. Rzadziej występuje duszność spoczynkowa o charakterze wdechowym.
Świeże porażenie krtani rehabilituje się przez 6–12 miesięcy. Foniatryczna rehabilitacja zmierza do przywrócenia prawidłowej czynności oddechowej, obronnej i głosowej krtani.
Literatura:
Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, t. 2, red. G. Janczewski, Gdańsk 2005.
Otorynolaryngologia dziecięca, red. D. Gryczyńska, Bielsko-Biała 2007.
