Hipotonia – obniżone napięcie mięśniowe
Napięcie obniżone, objawiające się zmniejszonym oporem na bierne przesuwanie kończyn (Singer, Mink, Gilbert, Jankowic 2011, s. 14) powstaje wskutek:
- uszkodzenia łuku odruchowego (drogi, jaką przebiega bodziec), którego ciągłość jest warunkiem utrzymania prawidłowego napięcia mięśni;
- zmniejszenia dopływu pobudzeń torujących lub zwiększenia dopływu pobudzeń hamujących z wyższych ośrodków układu nerwowego;
- chorób samych mięśni, wskutek czego nie potrafią one prawidłowo reagować na dopływające pobudzenia (Borkowska 2012).
Hipotonia mięśniowa może towarzyszyć rozmaitym schorzeniom – w odniesieniu do niemowląt mówi się często o tzw. „zespole dziecka wiotkiego”. Lokuje się w tej grupie dzieci ze schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego, z chorobami nerwowo-mięśniowymi, z niektórymi chorobami metabolicznymi i inne.
Jako łagodną można określić hipotonię charakteryzującą się:
- nieco obniżoną możliwością przeciwstawiania się sile grawitacji;
- obniżonym napięciem w obrębie tułowia i obręczy barkowej oraz biodrowej (proksymalnie);
- niewystarczającą stabilizacją mięśni antygrawitacyjnych;
- prawie fizjologicznym biernym zakresem ruchu;
- niewielkim oporem dla ruchów części proksymalnych.
Umiarkowana hipotonia objawia się:
- ograniczonymi możliwościami przeciwstawienia się sile grawitacji;
- wyraźnie obniżonym napięciem w borębie tułowia i obręczy barkowej i biodrowej (proksymalnie);
- zaburzeniami w rozwoju postawy i czasu jej utrzymania;
- brakiem oporu dla biernych ruchów części proksymalnych, niewielkim oporem dla ruchów części dystalnych.
Objawami ciężkiej hipotonii:
- znacznie obniżone możliwości przeciwstawienia się sile grawitacji;
- dystalna sztywność mięśni uniemożliwia wykonanie ruchów antygrawitacyjnych;
- duże ograniczenie czynnego zakresu ruchu;
- znaczny opór dla ruchu biernego, znaczne ograniczenie biernego zakresu ruchu.
Zmienne napięcie mięśniowe - od obniżonego do wzmożonego. Towarzyszą mu często niekontrolowane ruchy (ruchy mimowolne). W takich przypadkach przy próbach wykonania ruchu nierzadko obserwuje się utratę równowagi i niemożność samodzielnego utrzymania pozycji (Borkowska 2012).
Zaburzenie napięcia mięśniowego uniemożliwiają wykształcenie przez dziecko w pierwszym roku życia prawidłowego mechanizmu antygrawitacyjnego, który pozwala na aktywne przeciwstawienie się sile grawitacji (m.in. poruszanie się), kontrolę postawy ciała i zachowanie równowagi, harmonijne i efektywne wykonywanie różnorodnych czynności ruchowych. Ma to dalsze konsekwencje rozwojowe, gdyż nieprawidłowe doświadczenia sensomotoryczne powodują nieprawidłowości w kształtowaniu się właściwego schematu ciała oraz relacji przestrzennych.
Literatura:
Borkowska M. (2001): Uwarunkowania rozwoju ruchowego i jego zaburzenia w mózgowym porażeniu dziecięcym, Wydawnictwo Zaułek, Warszawa.
Borkowska M. (2012): Napięcie mięśni, [w]: Dziecko z niepełnosprawnością ruchową, red. M. Borkowska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, s. 31-40.
Domagalska M. (2005): Kliniczne podstawy zaburzeń ruchowych pochodzenia ośrodkowego, [w]: Podstawy usprawniania neurorozwojowego według Berty i Karela Bobathów, red. M. Matyja, M. Domagalska, Akademia wychowania Fizycznego w Katowicach, Katowice, s. 21-38.
Singer H. S., Mink J. W., Gilbert D. L., Jankovic J. (2011): Zaburzenia ruchowe u dzieci, Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
