VOT

Podane zakresy VOT zostały obliczone dla inicjalnych spółgłosek zwarto-wybuchowych niezależnie od ich miejsca artykulacji w odniesieniu do kilkunastu badanych języków, a wartości średnie wynoszą odpowiednio: dla short voicing lag +10 ms, dla long voicing lag +75 ms i dla voicing lead –100 ms.

Niektórzy badacze, definiując VOT, określają zakres tego parametru jako continuum w przestrzeni czasowej od –100 milisekund do około +100 milisekund. Wskazuje się również na uniwersalność VOT, wynikającą z możliwości ludzkiego toru głosowego, który może wyprodukować spółgłoski zwarte w jakimkolwiek punkcie podanego zakresu czasowego.

Najczęściej w rozmaitych językach świata continuum VOT dzielone jest na dwie kategorie. W niektórych, tak jak w polskim, hiszpańskim czy węgierskim, kontrast fonemiczny ± dźwięczna reprezentowany jest przez spółgłoski dźwięczne o ujemnym VOT (voicing lead) i spółgłoski bezdźwięczne nieaspirowane o krótkim dodatnim VOT (short voicing). Ten sam kontrast fonemiczny w języku angielskim realizowany jest przez spółgłoski częściowo dźwięczne o krótkim ujemnym lub zerowym VOT (voicing lead) i bezdźwięczne aspirowane o długim dodatnim VOT (long voicing). Część języków świata wykorzystuje trzystopniowy kontrast VOT, tak jak koreański, tajski lub hindi. Dotychczas nie opisano żadnego języka, w którym wykorzystywany byłby czterostopniowy kontrast VOT, natomiast istnieją języki o nawet pięciu szeregach spółgłosek zwarto-wybuchowych, ale dla uzyskania kontrastu pomiędzy nimi wykorzystywana jest nie tylko zmienna koordynacja dźwięczności, ale też kontrola kierunku przepływu powietrza, jak na przykład implozywność w języku sindhi.

Zamieszczone w tabeli 1 średnie wartości VOT bezdźwięcznych spółgłosek zwarto-wybuchowych [p, t, k] nie tylko obrazują ich zmienność w różnych językach, ale również jedno z podstawowych uniwersaliów dotyczących tego parametru. Mianowicie już w pierwszym studium poświęconym VOT (Leigh Lisker, Arthur Abramson, 1964) udowodniono, że jego poziom zależy od miejsca artykulacji i przyjmuje najwyższe wartości dla spółgłosek welarnych, najniższe dla labialnych, a średnie dla koronalnych. Wraz z przesuwaniem się artykulacji ponadkrtaniowej do tyłu wzrasta zatem długość VOT.

Tabela 1. Średnie wartości VOT (w ms) bezdźwięcznych, nieaspirowanych spółgłosek [p, t, k] w pięciu wybranych językach (wartości dziesiętne zostały zaokrąglone do pełnych liczb)

Kolejne badania potwierdziły opisaną powyżej zależność, pozwoliły też ustalić szereg innych uniwersaliów na temat VOT:

1. Im większa płaszczyzna kontaktu pomiędzy artykulatorami, tym dłuższy VOT.

2. Im szybszy ruch artykulatorów, tym krótszy VOT.

3. VOT jest zależny od następującej samogłoski – jego iloczas jest dłuższy przed wysoką samogłoską, krótszy przed niską.

4. VOT jest dłuższy dla spółgłosek w sylabie akcentowanej.

5. VOT przyjmuje wyższe wartości w izolowanych słowach, w zdaniach ulega skróceniu.

6. VOT nie może być zdefiniowany dla spółgłosek zwarto-wybuchowych w wygłosie, przed pauzą, jego wyznaczenie sprawia trudności w przypadku dźwięcznych [b, d, g] w położeniu interwokalicznym.