POPRZECZNE WADY SZCZĘKOWO – ZGRYZOWE

Poprzeczne wady szczękowo-zgryzowe dzielą się na:

1. Zgryz krzyżowy (łac. vestibulocclusio) – charakterystyczną cechą tej nieprawidłowości jest zachodzenie części łuku dolnego na łuk górny; wada ta jest często powiązana z przesunięciem linii środka (wędzidełko wargi górnej nie pokrywa się z wędzidełkiem wargi dolnej) i asymetrią w obrębie twarzy (szczególnie warg):

1. zgryz krzyżowy częściowy (łac. vestibulocclusio partialis):

• przedni (łac. anterior): prawy (łac. dextra), lewy (łac. sinistra) – charakteryzuje się zachodzeniem zębów przednich dolnych (wszystkich lub części z nich) na zęby górne; powoduje to przesunięcie linii środka; w rysach twarzy skutkuje to asymetrią w obrębie warg; są to równocześnie cechy różnicujące tę wadę od przodozgryzu częściowego,

• boczny (łac. lateralis): jednostronny (łac. unilateralis), obustronny (łac. bilateralis) – powstaje na skutek zwężenia szczęki; zęby boczne w żuchwie zachodzą na zęby w szczęce; wada dotyczy jednej strony w zgryzie krzyżowym jednostronnym bądź obu stron jednocześnie w obustronnej postaci tej wady; cechą różnicującą jest brak przesunięcia linii środka i brak asymetrii w obrębie warg,

2. zgryz krzyżowy całkowity (łac. vestibulocclusio totalis): prawy (łac. dextra), lewy (łac. sinistra) – nieprawidłowość ta charakteryzuje się zachodzeniem połowy łuku dolnego na łuk górny; linia pośrodkowa może być przesunięta; w rysach twarzy występuje uwypuklenie wargi dolnej i zapadnięcie wargi górnej po stronie wady; w tym typie nieprawidłowości prawie zawsze występuje żucie jednostronne, co doprowadza do pogłębienia wady.

2. Boczne przemieszczenie żuchwy (łac. positio mandibulae lateralis): prawe (łac. dextra), lewe (łac. sinitra):

1. czynnościowe (łac. functionalis) – w obrębie jamy ustnej obserwuje się zgryz krzyżowy całkowity; w rysach twarzy widać uwypuklenie wargi dolnej, zapadnięcie wargi górnej, przesunięcie bródki w stronę wady; obecność testu czynnościowego dodatniego oznacza, że podczas próby prawidłowego ustawienia żuchwy (pacjent jest proszony o prawidłowe ustawienie żuchwy) w relacji do szczęki (w linii pośrodkowej) poprawiają się zarówno warunki zgryzowe, jak i polepszają się rysy twarzy; efektu tego nie uzyskuje się przy morfologicznym zniekształceniu kości,

2. morfologiczne (łac. morphologica) – laterogenia – jest to wada uwarunkowana genetycznie; niektóre postaci bocznego morfologicznego przesunięcia żuchwy zostały spowodowane uszkodzeniem jednego stawu skroniowo-żuchwowego o etiologii pourazowej lub pozapalnej; wada ta polega na asymetrycznym niedorozwoju lub przeroście trzonu i gałęzi żuchwy; w rysach twarzy występuje wyraźne wydłużenie trzonu żuchwy powodujące asymetrię doprowadzającą do przesunięcia bródki na stronę wady; po stronie przeciwnej występuje rozwarcie kąta żuchwy; test czynnościowy jest ujemny, ponieważ próba pośrodkowego ustawienia żuchwy w stosunku do szczęki pogarsza zarówno rysy twarzy, jak i warunki zgryzowe.

3. Zgryz przewieszony (łac. linguocclusio) – jest to wada dotycząca odcinka bocznego, polegająca na kontakcie podniebiennych części koron zębów górnych z policzkowymi powierzchniami koron zębów dolnych; nieprawidłowość powstaje na skutek znacznego poszerzenia łuku górnego lub zwężenia łuku dolnego:

1. jednostronny (łac. unilateralis) prawy (łac. dextra), lewy (łac. sinistra),

2. obustronny (łac. bilateralis).

Literatura:

Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, red. I. Karłowska, Warszawa 2009.

S. Majewski: Gnatofizjologia stomatologiczna. Normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego, Warszawa 2009.