ang. orthodontics
Dziedzina stomatologii zajmująca się profilaktyką i leczeniem wad zgryzu oraz wad szczękowo-twarzowych.
Pierwsze wzmianki o zębach i ich ustawieniu pochodzą z czasów starożytnych. Hipokrates (450–375 rok p.n.e.) w swoich pracach opisywał brak regularności w ustawieniu zębów u ludzi z wąską twarzą. W roku 48 p.n.e. Cornelius Aulus Celsus zauważył związek pomiędzy przetrwałymi zębami mlecznymi a nierównomiernym wzrostem uzębienia stałego i zalecił usuwanie zębów przetrwałych. Słynny lekarz pochodzący ze starożytnego Rzymu Klaudiusz Galen z Pergamonu (130–201 rok p.n.e.), obserwując pacjentów z zaburzeniami w ustawieniu zębów powstałymi w wyniku stłoczenia, radził je opiłowywać celem uzyskania dodatkowego miejsca.
Historia leczenia ortodontycznego dzieli się na pięć okresów:
-
Stara szkoła (1728–1890) – okres przed działalnością Edwarda Angle’a (preangleizm). Najważniejszymi osiągnięciami tego okresu jest wprowadzenie do leczenia aparatu regulacyjnego oraz zastosowanie w aparatach górnych i dolnych śrub służących do przesuwania zębów.
-
Nowa szkoła (1890–1910) – klasyczny angleizm. W tym okresie Angle rozwinął ortodoncję jako samodzielną dziedzinę stomatologii, zajmującą się korektą nieprawidłowości zębowych w oparciu o teorię prawidłowej okluzji. Uwzględniając wzajemny stosunek pierwszych zębów trzonowych stałych, Angle wprowadził nową klasyfikację wad zgryzu („klucz okluzji”).
-
Nowoczesna szkoła (1910–1929) – neoangleizm i mershonizm. Jest to okres działalności Angle’a i Mershona. Mershon twierdził, że do usunięcia zaburzeń czynnościowych potrzebne są dwa rodzaje sił – naturalne i fizyczne – które przez odpowiednie zakotwienie powinny wspomagać siły naturalne w procesie prawidłowego wzrostu. Biologiczne zakotwienie polegało według Mershona na tym, aby stworzyć zębom podczas całego leczenia możliwość ruchu, tak aby mogły one podlegać siłom naturalnym i fizycznym.
-
Okres płyt aktywnych (od 1930 roku do dzisiaj) – aktywnych aparatów płytowych. Przełomem w tym okresie było wynalezienie w 1839 roku kauczuku, co umożliwiło rozwój aparatów ruchomych. W 1936 roku zastosowano akryl do wykonania pierwszej płyty ortodontycznej.
-
Ortodoncja czynnościowa (od 1927 roku do dzisiaj). Twórcą ortodoncji czynnościowej jest Vigge Andersen z Oslo, wynalazca aparatu zwanego aktywatorem. Działanie tego typu aparatu polega na uzyskaniu przebudowy tkankowej poprzez wykorzystanie zjawiska przystosowania.
Literatura:
Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, red. I. Karłowska, Warszawa 2009.