ang. vocal tract, niem. Vokaltrakt, fr. canal vocal, ros. голосовой тракт /речевой тракт/
NASADA
Trzy powietrzne jamy ponadkrtaniowe tworzące aparat artykulacyjny – jama nosowa, jama gardłowa i jama ustna. Z połączenia tych jam powstaje tzw. kanał głosowy, który dzieli się na tor ustno-gardłowy, rozciągający się od poziomu głośni do otworu ustnego, obejmujący ponadgłośniową część krtani, część jamy gardłowej i jamę ustną oraz tor nosowo-gardłowy, który rozciąga się od poziomu głośni do nozdrzy przednich i obejmuje nadgłośniową część krtani, jamę gardłową i jamę nosową. Tory te mają odcinek wspólny i mogą współpracować przy wytwarzaniu dźwięku bądź działać rozdzielnie. Elementem rozdzielającym oba tory jest miękki fałd śluzówkowo-mięśniowy – podniebienie miękkie.
Jama gardłowa jest usytuowana najniżej w kanale głosowym. Rozciąga się między wejściem do krtani a podstawą czaszki. Ściany jamy gardłowej tworzą mięśnie pokryte błoną śluzową. Jama gardłowa łączy się z krtanią przez wejście do krtani, z jamą ustną przez tzw. cieśń gardła oraz z nosem przez tzw. nozdrza tylne. Jama gardłowa dzieli się na trzy części: nosową część gardła oddzieloną podniebieniem miękkim od ustnej części gardła, część krtaniową gardła sąsiadującą z wejściem do krtani.
Jama ustna znajduje się pomiędzy jamą gardłową i nosową. Dzięki ruchom języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy kształt oraz objętość jamy ustnej ulegają dużym zmianom. Narządy te nazwane są artykulatorami ruchomymi. Do artykulatorów nieruchomych można zaliczyć zęby tworzące dwa łuki osadzone w żuchwie i szczęce, dziąsła, podniebienie twarde oraz tylną ścianę gardła. Narządy ruchome mogą zwierać się między sobą oraz z narządami nieruchomymi całkowicie lub częściowo, tym samym decydując o kształcie wytwarzanej głoski. Większość narządów ruchomych może się zwierać całkowicie lub częściowo także z innymi narządami ruchomymi.
Jama nosowa jest oddzielona od jamy ustnej podniebieniem twardym oraz łączy się przez nozdrza tylne z nosową częścią gardła. Jama nosowa składa się z dwóch kanałów, oddzielonych pośrodkowo chrzęstno-kostną przegrodą nosa. Po bokach jam nosa znajdują się zgrubienia nazywane małżowinami nosowymi, rozdzielające przewody nosowe.
Nasada jest częścią górnych dróg oddechowych, tj. umożliwia przedostanie się powietrza do płuc. Jamy nasady pełnią również funkcje artykulacyjne, czyli modyfikują strumień powietrza, biorą udział w powstawaniu głosu. Nasada, będąc połączeniem przestrzeni anatomicznych, pełni funkcję rezonansową, tj. wzmacnia i moduluje dźwięk powstający w krtani.
Literatura:
B. Wierzchowska: Opis fonetyczny języka polskiego, Warszawa 1967.
B. Wierzchowska: Wymowa polska, Warszawa 1971.
B. Wierzchowska: Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław 1980.
Cz.J. Wojtyński: Emisja głosu, Warszawa 1970.
Z. Pawłowski: Foniatryczna diagnostyka wykonawstwa emisji głosu śpiewaczego i mówionego, Kraków 2005.