Wszelkie oddziaływania logopedy wobec dzieci zagrożonych niepełnosprawnością bądź ze zdiagnozowaną niepełnosprawnością, u których stwierdza się nieprawidłowości w zakresie warunków prawidłowego kształtowania się mowy. Wymagają więc one wczesnych oddziaływań w zakresie diagnozy i terapii logopedycznej.
Do grupy dzieci wymagających opieki logopedycznej od okresu noworodkowego zaliczyć można m.in. te, u których stwierdzono:
-
wysokie ryzyko ciążowo-porodowe,
-
wcześniactwo z typową dla przedwcześnie urodzonych niedojrzałością ośrodkowego układu nerwowego,
-
urazy okołoporodowe uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy,
-
wady genetyczne, mutacje chromosomowe, aberracje chromosomowe,
-
wrodzone wady rozwojowe układu nerwowego (np. przepukliny oponowo-rdzeniowe, małogłowie, wrodzone wodogłowie),
-
opóźnione dojrzewanie odruchowe,
-
infekcje w obrębie centralnego układu nerwowego,
-
zaburzenia metaboliczne obciążające układ nerwowy,
-
mikrozaburzenia czynności mózgu o ciężkim przebiegu,
-
padaczkę,
-
wady w budowie anatomicznej aparatu artykulacyjnego,
-
izolowane zaburzenia w przebiegu odruchowych reakcji oralnych,
-
zaburzenia oddychania.
Dokonując wczesnej diagnozy logopedycznej, terapeuta przeprowadza:
-
dokładną anamnezę (dane dotyczące przebiegu ciąży, porodu, rozwoju postnatalnego dziecka itd.),
-
badanie warunków anatomicznych twarzy i jamy ustnej, w tym ocenę symetrii oraz napięcia mięśniowego,
-
ocenę poziomu funkcjonowania aparatu artykulacyjnego (ocena odruchów z punktów głównych, ważnych dla rozwoju mowy, m.in. ssania, połykania, otwierania i wysuwania warg, wypychania języka),
-
ocenę sposobu karmienia dziecka i ewentualnych problemów w tym zakresie,
-
ocenę sposobu oddychania,
-
ocenę poziomu rozwoju zmysłów,
-
badanie poziomu rozwoju mowy (czas pojawienia się i czas trwania stadiów przedwerbalnych),
-
wraz z innymi specjalistami ocenę rozwoju psychoruchowego dziecka.
Właściwie przeprowadzona diagnoza pozwala stwierdzić istniejące nieprawidłowości i dysfunkcje oraz podjąć działania terapeutyczne i profilaktyczne. W zależności od potrzeb dziecka logopeda stymuluje prawidłowy przebieg odruchowych reakcji oralnych, wspomaga czynności pokarmowe oraz oddychanie, a także udziela w tej mierze instruktażu rodzicom. Poprzez podjęcie właściwej stymulacji sfery orofacjalnej przygotowuje odpowiednie warunki dla przebiegu rozwoju mowy, a następnie rozwija percepcję i ekspresję mowy.
Istotnym zadaniem logopedy jest ścisła współpraca z lekarzem opiekującym się dzieckiem (neonatolog, pediatra), a także lekarzami innych specjalności, personelem medycznym, psychologiem oraz fizjoterapeutami.
Literatura:
K. Kaczorowska-Bray: Diagnoza we wczesnej interwencji logopedycznej, [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Gdańsk 2012, s. 223–262.
A. Regner: Wczesna interwencja logopedyczna wobec dziecka zagrożonego niepełnosprawnością, [w:] Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, red. B. Cytowska, B. Winczura, Kraków 2006, s. 239–252.
U. Bernatowicz-Łojko, I. Brzozowska-Misiewicz, M. Twardo: Wczesna interwencja – opieka logopedyczna od pierwszych dni dziecka, [w:] Medycyna w logopedii. Terapia – wspomaganie – wsparcie. Trzy drogi – jeden cel, red. J.J. Błeszyński, Gdańsk 2013, s. 40–56.
