Współwystępowanie różnych zaburzeń z niepełnosprawnością intelektualną. Andrzej Twardowski podaje następującą definicję: „Z upośledzeniem sprzężonym mamy do czynienia wówczas, gdy u danej osoby występują dwie lub więcej niesprawności spowodowane przez jeden lub więcej czynników endo- lub/i egzogennych, działających jednocześnie lub kolejno w różnych okresach życia (w tym również w okresie prenatalnym)” (Pedagogika osób ze sprzężonymi upośledzeniami, [w:] Pedagogika specjalna, red. W. Dykcik, Poznań 2009, s. 290). Jako synonimy stosuje się terminy: upośledzenie złożone, podwójne, połączone, wielorakie albo kalectwo towarzyszące lub dodatkowe.
Stwierdza się, że wzrasta liczba osób ze stwierdzonym upośledzeniem sprzężonym, choć dokładne dane nie są znane. Za przyczyny wzrostu liczebności tej grupy można uznać m.in. wzrost liczby osób z wadami genetycznymi, postęp w naukach medycznych, w tym rozwój neonatologii i reanimacji, coraz większa liczba urazów będących konsekwencją wypadków komunikacyjnych.
Poszczególne składowe upośledzenia sprzężonego mogą powstać jednocześnie, np. w wyniku uszkodzenia okołoporodowego. Mogą być także różnoczasowe, wynikając na przykład z postępującego schorzenia neurologicznego, upośledzającego stopniowo poszczególne funkcje danej osoby.
W literaturze przedmiotu podkreśla się, że niepełnosprawność sprzężona nie jest jedynie sumą składających się na nią upośledzeń, ale stanowi swoistą i odrębną całość. Do często notowanych niepełnosprawności współwystępujących zaliczyć można upośledzenie umysłowe i towarzyszące mu niepełnosprawności w zakresie:
-
układu ruchu,
-
narządu mowy,
-
narządu wzroku,
-
narządu słuchu,
-
chorób somatycznych.
Literatura:
T. Pietras et al.: Problemy zdrowia somatycznego u osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Niepełnosprawność intelektualna – etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia, red. K. Bobińska, T. Pietras, P. Gałecki, Wrocław 2013, s. 374–398.
A. Twardowski: Pedagogika osób ze sprzężonymi upośledzeniami, [w:] Pedagogika specjalna, red. W. Dykcik, Poznań 2009, s. 289–300.
