TYFLOPEDAGOGIKA

ang. typhlopedagogy, niem. der Blindenpädagogik

grec. typhlosniewidomy

Dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych. Tyflopedagogika za swój przedmiot działania uznaje badania i wdrożenia dotyczące rozwoju kompetencji życiowych osób z uszkodzeniami wzroku. Wśród osób z uszkodzonym wzrokiem wyróżnia się dwie grupy: osoby niewidome i niedowidzące od urodzenia bądź wczesnego dzieciństwa (jako wiek graniczny przyjmuje się wiek do 5 lat) oraz osoby ociemniałe, które całkowicie lub w znacznym stopniu straciły wzrok w ciągu życia. Według norm podanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO 1980) wzrok normalny cechuje ostrość widzenia powyżej 0.3 dp, słabowzroczność – w przedziale od 0.3 do 0.05 dp, a poniżej 0.05 dp – ślepotę całkowitą, poczucie światła oraz ślepotę umiarkowaną. Ślepota (medyczna) charakteryzuje osoby, które nie mają poczucia światła, nie rozróżniają światła od ciemności. Osoba niewidoma w lepszym oku przy użyciu jak najlepszych środków pomocniczych posiada nie więcej niż 1/25 ostrości wzroku normalnej (z odległości 1 metra widzi to, co osoba dobrze widząca z odległości 25 metrów). Osoba szczątkowo widząca posiada najczęściej poczucie światła „ciemno–jasno” bądź dostrzega zarysy dużych przedmiotów z bliska. Jakości widzenia nie można poprawić szkłami korygującymi. Osoba niedowidząca doświadcza ubytków w widzeniu w zakresie od 1/4 do 1/25; nawet przy noszeniu różnych szkieł nie da się ich poprawić. Z punktu widzenia pedagogiki do grupy dzieci niedowidzących lub słabo widzących zalicza się te, które posiadają zdolność widzenia tekstów czarnodrukowych i nie muszą korzystać z pisma punktowego (pismo Braille’a). Przyczyny wad wzroku określa się w związku z trzema głównymi grupami czynników etiologicznych. Są to: czynniki dziedziczne i wrodzone (zniekształcenia, niedorozwój, degeneracja); czynniki chorobowe (bakteryjne, alergie o nie zawsze znanym pochodzeniu, wirusowe – różyczka, zatrucia związkami chemicznymi, takimi jak alkohol metylowy czy jad kiełbasiany, uszkodzenia, powikłania po zaćmie, jaskrze, chorobach zakaźnych, cukrzycy); czynniki traumatyczne (perforacje, uciski, uszkodzenia organu wzrokowego lub mózgu). Najczęściej spotykane wady wzroku to: krótkowzroczność (najczęściej dochodzi w okresie dojrzewania, powoduje ją za silnie działająca soczewka oraz zbyt krótka gałka oczna), dalekowzroczność, jaskra, zaćma, zez (akomodacyjny – leczy się go poprzez specjalne szkła lub zasłanianie oka oraz porażenny – związany z nieprawidłowym działaniem mięśni, może być leczony operacyjnie), oczopląs (‘latające, rozbiegane oczy’, często przy mózgowym porażeniu), astygmatyzm (niezborność oka, jest wadą refrakcji układu optycznego oka). Rewalidacja osób niewidomych i niedowidzących dotyczy następujących zakresów: nauki akceptacji utraty wzroku (szczególnie dotyczy osób ociemniałych, rozbudzania motywacji do działania, kształtowania nawyków prozdrowotnych – szczególnie istotne w sytuacji, gdy często występuje hipokinezja, czyli brak ruchu), nauki czynności życia codziennego (higiena, ubieranie, dbałość o rodzinę, dzieci itp.), nauki poruszania się i funkcjonowania w społeczeństwie jako równowartościowy partner.

Literatura:

M. Grzegorzewska: Wybór pism, Warszawa 1989.

Rehabilitacja niewidomych i słabowidzących. Tendencje współczesne, red. J. Kuczyńska-Kwapisz, Warszawa 1996.

T. Sękowski: Psychologiczne aspekty rehabilitacji zawodowej osób niewidomych zatrudnionych w warunkach pełnej i częściowej integracji, Lublin 2001.

R. Walthes: Tyflopedagogika, Gdańsk 2007.