ang. voice therapy
grec. therapeiá ‘leczenie’
Działania zmierzające do usunięcia zaburzeń głosu, ukierunkowane przez wyniki badań diagnostycznych. Logopedyczna diagnoza i terapia osób z zaburzeniami głosu prowadzone są równolegle z leczeniem foniatrycznym.
Diagnoza logopedyczna składa się z kilku etapów. Analiza wyników badań specjalistycznych – laryngologiczno-foniatrycznych – pozwala na uzyskanie informacji na temat jednostki chorobowej, dysfunkcji oraz zmian organicznych w obrębie krtani i obwodowego narządu mowy, budowy oraz funkcjonowania przestrzeni rezonacyjnych, charakteru głosu, jego wysokości i natężenia oraz nastawienia głosowego. Logopeda powinien przeprowadzić z pacjentem wywiad, w oparciu o który należy uzyskać informacje dotyczące: początku problemów głosowych i ich charakteru, występowania momentów ich nasilenia, dotychczasowej terapii, występowania dodatkowych schorzeń, samooceny niesprawności głosu. Kolejnym etapem procesu diagnostycznego jest dokonywana przez logopedę, na drodze obserwacji pacjenta i w oparciu o zadania diagnostyczne wykonywane przez pacjenta, subiektywna ocena poszczególnych sprawności związanych z jego funkcjonowaniem głosowym. Należą do nich: postawa ciała, oddychanie, koordynacja oddechowo-fonacyjno-artykulacyjna, motoryka artykulacyjna, czynność rezonatorów nasady, natężenie głosu, wysokość głosu, tempo mowy.
W terapii pacjenta istotna jest kolejność wprowadzania poszczególnych bloków ćwiczeń, przy czym organizacja postępowania logopedycznego jest uzależniona od specyfiki danego zaburzenia oraz indywidualnych uwarunkowań pacjenta i jest oparta na diagnozie laryngologiczno-foniatrycznej. Terapia logopedyczna przebiega w ścisłej współpracy z lekarzem foniatrą, który prowadzi foniatryczną rehabilitację głosu. Na poszczególnych etapach terapii konieczna jest konsultacja z foniatrą i foniatryczna ocena postępów terapii logopedycznej.
Metodami stosowanymi obecnie w Polsce w rehabilitacji głosu są głównie metoda wokalistyczna i metoda akcentów, jednak ze względu na bardzo małą liczbę logopedów kompetentnych w ich zakresie należy raczej mówić o zestawie ćwiczeń emisyjnych i relaksacyjnych, którym dysponuje logopeda, prowadząc terapię osób z zaburzeniami głosu.
Logopedyczna terapia zaburzeń głosu obejmuje kształtowanie prawidłowych nawyków oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych, w zakresie koordynacji oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnej oraz dotyczących higieny głosu.
Działania prowadzące do opanowania i utrwalenia prawidłowego oddychania obejmują: omówienie i prezentację prawidłowego sposobu oddychania, kształtowanie prawidłowej, dynamicznej postawy ciała podczas mówienia, zastosowanie ćwiczeń rozluźniających i usprawniających funkcjonowanie mięśni oddechowych oraz korygujących tor oddechowy.
Kształtowanie prawidłowych nawyków fonacyjnych obejmuje zastosowanie ćwiczeń rozluźniających mięśnie szyi, żuchwy i języka, utrwalenie prawidłowego rozłożenia napięć mięśni całego ciała w pozycji leżącej, stojącej i siedzącej oraz odpowiedniego ułożenia żuchwy, języka i podniebienia miękkiego podczas fonacji, uzyskanie i utrwalenie miękkiego nastawienia głosowego, uzyskanie i wzmocnienie rezonansu nasady.
Podnoszenie sprawności artykulacyjnej zakłada zastosowanie ćwiczeń usprawniających motorykę warg, języka, żuchwy, podniebienia miękkiego oraz uzyskanie i utrwalenie prawidłowych artykulacji.
Usprawnianie koordynacji oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnej odbywa się poprzez utrwalenie prawidłowych nawyków oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych w ćwiczeniach z wykorzystaniem tekstów powtarzanych, czytanych i wypowiedzi swobodnych.
W terapii logopedycznej osób z zaburzeniami głosu należy również zapoznać pacjenta z zasadami higieny głosu, mającymi na celu wzmacnianie efektów terapii i ochronę przed nawrotami zaburzeń głosu.
Na różnych etapach terapii wskazane jest również zastosowanie ćwiczeń relaksacyjnych i regulujących napięcie mięśniowe. Logopeda, w zależności od swoich kompetencji, może stosować trening autogenny, relaksację progresywną lub elementy muzykoterapii receptywnej i aktywnej.
Literatura:
Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1992.
A. Szkiełkowska: Klasyfikacja zaburzeń głosu, [w]: Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin 2012, s. 185–193.
M. Wysocka et al.: Standard postępowania logopedycznego w przypadku zaburzeń głosu, „Logopedia” 2008, t. 37, s. 243–254.
M. Zalesska-Kręcicka, T. Kręcicki, E. Wierzbicka: Głos i jego zaburzenia. Zagadnienia higieny i emisji głosu, Wrocław 2004.
