ang. behavioural therapy, niem. Verhaltenstherapie, fr. thérapie comportementale, ros. поведенческая терапия
ang. behaviour ‘zachowanie się’
Kierunek psychologii eksperymentalnej, który formował się na początku ubiegłego wieku i zakładał, rozwój człowieka następuje na drodze warunkowania i uczenia się oraz że chcę uniknąć powtórzenia dwa razy że w tym samym zdaniu nie dziedziczność, a środowisko i wychowanie odgrywają rolę w kształtowaniu zachowań ludzi. Za twórców behawioryzmu uważa się amerykańskich psychologów Johna Broadusa Watsona, Burrhusa Frederica Skinnera i Edwarda Lee Thorndika.
Wyznawcy tego kierunku sądzili, że badania naukowe powinny dotyczyć tylko zachowania organizmów w celu jego przewidywania i kontrolowania w przebiegu terapii. Myślenie i uczucia nie mogły być przedmiotem dociekań, ponieważ nie podlegały bezpośredniej obserwacji i nie sposób było je kontrolować. Mowa była dla behawiorystów tylko „zachowaniem werbalnym”, pojawiającym się na drodze warunkowania. Takie myślenie do dziś jest obecne w terapeutycznych metodach behawioralnych.
Metody behawioralne szukają odpowiedzi na pytanie, jak – manipulując konsekwencjami (nagroda, brak nagrody, kara) – wpływać na zachowanie. Doświadczenia, przeprowadzane głównie na szczurach, pozwoliły sformułować ogólne zasady uczenia się przez warunkowanie. Zostały one wprost przeniesione na myślenie o człowieku. Już w latach 60. ubiegłego wieku rozpoczęto stosowanie metod behawioralnych w terapii dzieci, choć to dopiero prace Olego Ivara Lovaasa wywarły wielki wpływ na procedury terapeutyczne. Analizie behawioralnej poddawane są reakcje dzieci oraz czynniki i zmienne wpływające na zachowanie lub kontrolujące je. Terapia behawioralna jest skierowana na symptomy (objawy), a nie przyczyny zaburzeń.
Techniki terapeutyczne, wykorzystujące warunkowanie, nastawione są na modyfikację zachowania. W terapii behawioralnej stosuje się warunkowanie klasyczne i instrumentalne, a ich celem jest usunięcie zachowań niepożądanych. Terapia opiera się na założeniu, że wzmocnienie pozytywne prowadzi do kontynuowania, powtarzania działania, a brak wzmocnienia powoduje zanik zachowań. Koncepcja ta została potwierdzona prostymi reakcjami zwierząt poddawanych eksperymentom laboratoryjnym.
Literatura:
O.I. Lovaas: Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo. Mój elementarz, Warszawa 1993.
A. Wadeley, A. Birch, T. Malim: Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 2000.
S. Walker: Learning Theory and Behaviour Modification, London 1984.
