/TACHYPH(R)ASIA, TACHYPHEMIA, PRZYSPIESZENIE MOWY, PRZYSPIESZENIE TEMPA MÓWIENIA, MOWA NADMIERNIE SZYBKA, NADMIERNIE PRZYSPIESZONA MOWA, ANORMALNIE SZYBKA MOWA/
ang. tachylalia, niem. Tachylalie, fr. tachylalie, ros. тахилалия (баттаризм, полтерн), патологически ускоренный темп речи, ускоренная речь, речь скороговоркой
grec. tachýs ‘szybki’, lalia ‘mowa’
Patologicznie przyspieszone tempo mówienia (20–30 głosek na sekundę), czasami połączone z zacinaniem się, powtórzeniami, opuszczaniem i metatezą sylab i słów oraz zniekształcaniem głosek, co w istotny sposób wpływa na wyrazistość mowy i jej rozumienie przez odbiorcę. Może występować w czystej postaci (tylko jako zaburzenie tempa mówienia) lub jako jeden z objawów różnych złożonych zaburzeń mowy, w których nieprawidłowa jest nie tylko prozodia, np. jako jeden z objawów mowy bezładnej (giełkot, bataryzm, łac. tumultus seromonis, sermo tumultosus). Przy ekstremalnie szybkim tempie mówienia może pojawić się nieregularne, nierównomierne oddychanie (dysrytmia respiracyjna).
Tachylalia może być odbiciem przyspieszonego toku myślenia (łac. tachyphrenia), które obserwuje się np. w zespołach maniakalnych i intoksykacyjnych. Niepohamowane, znacznie przyspieszone, w porównaniu z normalnym, tempo wypowiadania słów, często niełączących się w logiczną całość, określa się jako słowotok (łac. logorrhoë/logorrhoea). Zwykle jest on następstwem tzw. gonitwy myśli. Tachylalia może pojawić się też u osób z chorobą Parkinsona, jeśli uszkodzeniu uległo ciało prążkowane (łac. corpus striatum).
Osoby z tachylalią najczęściej nie są świadome posiadania tego defektu; jeśli zwracają uwagę na swój sposób mówienia, zwykle staje się on lepszy (pod wpływem autokontroli); czytanie dobrze znanego tekstu wypada u nich gorzej niż nieznanego; nie wykazują strachu przed mówieniem (logofobii); wykazują niewielką bądź w ogóle nie wykazują chęci poddania się terapii.
Tachylalia może pojawić się już w dzieciństwie i jeśli nie podejmie się specjalnej pracy korekcyjnej, może się nasilić i występować przez całe życie. Nadmiernie przyspieszone tempo mówienia najczęściej pojawia się u dzieci nerwowych i pobudliwych. Przyczyną tachylalii może być także naśladowanie przez dziecko szybkiej mowy osób z najbliższego otoczenia.
W logopedycznej ocenie stwierdza się między innymi, czy tachylalia występuje jako zaburzenie samodzielne (w czystej postaci), czy jest objawem jakiegoś złożonego zaburzenia. Ocenia się stopień jej nasilenia (lekki, średni, ciężki), wpływ na osobowość dziecka i jego kompetencję komunikacyjną, rodzaje sytuacji, w których pojawia się ona w szczególnym nasileniu, poziom opanowania poszczególnych podsystemów języka.
W trakcie terapii tachylalii stosuje się oddziaływania medyczne oraz zajęcia logopedyczne, podczas których zwraca się uwagę na kształtowanie wolnego, spokojnego, płynnego, rytmicznego oddechu; wolnego, rytmicznego czytania; spokojnego, rytmicznie uporządkowanego mówienia oraz na wsparcie grupy (4–5 uczestników) w procesie językowych interakcji. Umiejętności te uzyskuje się przede wszystkim w toku prowadzonych w odpowiednim zakresie zajęć z zakresu logorytmiki.
Czas trwania zajęć wynosi zwykle około 9–10 miesięcy. Ich efektywność zależy w dużym stopniu od dobrej współpracy rodziny z lekarzem, psychologiem/pedagogiem i logopedą. W czasie wszystkich zajęć dzieci przyzwyczajają się do wolnego, spokojnego i płynnego mówienia (na początku mówią w tempie nieco wolniejszym niż normalne), które można uzyskać podczas wyklaskiwania, wystukiwania, użycia metronomu. Po ich zakończeniu trzeba obserwować mowę dziecka, bo tachylalia ma tendencję do nawrotów. Jeśli w ciągu roku zachowane jest normalne tempo mówienia, można stwierdzić, że terapia zakończyła się sukcesem.
Literatura:
B. Dąbrowska: Podręczny słownik medyczny łacińsko-polski i polsko-łaciński, Warszawa 2005.
W. Strzyżewski: Zaburzenia mowy i języka w schorzeniach psychiatrycznych, [w:] Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1992, s. 281–288.
A. Pruszewicz: Mowa bezładna, [w:] Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1992, s. 261–263.
Понятийно-терминологический словарь логопеда, ред. В.И. Селиверстов, Москва 2004.
Г.А. Волкова, В.И. Селиверстов: Наушения темпа речи, [w:] Логопедия: Учебник для студентов дефектол. фак. педвузов, под ред. Л.С. Волковой, С.Н. Шаховской, Москва 1999, s. 228–251.
