ang. synaptogenesis
Proces tworzenia się sieci neuronalnej. Układ nerwowy człowieka tworzy się i doskonali począwszy od 3 tygodnia życia płodowego. W jego rozwoju wyróżnia się następujące etapy: 1. tworzenie się prekursorów komórek nerwowych i glejowych (neurogeneza i glejogeneza), 2. obumieranie pewnej ilości komórek nerwowych, tych którym nie uda się utworzyć połączeń synaptycznych (apoptoza), 3. przemieszczanie się komórek nerwowych z miejsca powstania do miejsc genetycznego przeznaczenia w układzie nerwowym (migracja), 4. tworzenie się połączeń synaptycznych (synaptogeneza), 5. tworzenie się osłonek mielinowych wzdłuż włókien nerwowych (mielinizacja), 6. unaczynienie mózgowia ze zmianą procesów metabolicznych (angiogeneza), 7. różnicowanie mózgu związane z płcią (dyferencjacja), 8. dostosowywanie synaps do przyszłych funkcji (epigeneza), 9. tworzenie się poszczególnych warstw kory mózgowej (histogeneza). Tuż po urodzeniu neurony mają niewiele wypustek i synaps. Narastają one w pierwszych dwóch latach życia (tzw. strukturalna dynamika neuronów). W dalszym rozwoju, w wyniku procesów komórkowych, modyfikowana jest liczba synaps. Wśród synaps wyróżnia się: 1. synapsy aksono-dendrytyczne, 2. synapsy aksono-somatyczne, 3. synapsy aksono-aksonalne, 4. synapsy dendrytyczno- dendrytyczne. Podział taki jest warunkowany tym, jakie elementy jednego neuronu łączą się z elementami, tj. dendrytem, ciałem komórkowym, aksonem, innych neuronów. Komórki nerwowe, poprzez swoje wypustki, tj. aksony i dendryty tworzą sieć neuronalną. O efektywności jej działania decyduje nie ilość komórek ale ilość wzajemnych połączeń. W momencie przyjścia na świat sieć neuronalna człowieka jest prosta, z małą ilością połączeń. W miarę rowoju, jego aktywności ruchowej, stymulacji systemów percepcyjnych, sieć neuronalna rozwija się w sposób bardzo intensywny. Wzrasta liczba połączeń we wszystkich obszarach kory somatosensorycznej, motorycznej, wzrokowej, słuchowej. Dzięki postępowi procesu mielinizacji włókien nerwowych następuje poprawa jakości przewodzenia impulsów elektrycznych. Proces synaptogenezy u człowieka trwa przez całe życie, jednak jest najbardziej nasilony w okresie od II trymestru ciąży do trzeciego roku życia. Synaptogenezę stwierdza się także po uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego w obszarach graniczących z uszkodzeniem oraz w przeciwległej półkuli mózgu – tam też tworzą się ośrodki przejmujące funkcje należące do obszarów uszkodzonych. Nowe reprezentacje mogą być jednak mniejsze, przez co sama funkcja jest mniej dokładna.
Literatura:
S. Konturek: Fizjologia człowieka. Neurofizjologia, t. 4, Kraków 1998.
B. Odowska-Szlachcic: Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, Gdańsk 2010.
E. Ciechanowicz-Lewkowicz: Neurofizjologia, Warszawa 2005.
