/UDZIAŁ WIĄZADEŁ GŁOSOWYCH PRZY ARTYKULACJI GŁOSKI/
z łac. sonans, D. ~antis – dźwięczący
Jeśli przyjąć za Danutą Ostaszewską i Jolantą Tambor (1997), że miękkość/twardość głosek to pochodna wobec miejsca artykulacji, gdyż „każda spółgłoska środkowojęzykowa jest miękka i odwrotnie – każda spółgłoska o innym miejscu artykulacji jest twarda lub co najwyżej zmiękczona (czyli ma dodatkowe poboczne miejsce artykulacji)” (Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Katowice 1997, s. 27–28), to można wyróżnić 4 kryteria opisu podstawowych spółgłosek:
-
główne miejsce artykulacji (lokacja),
-
sposób artykulacji (modalność),
-
udział rezonatora nosowego (rezonansowość),
-
udział wiązadeł głosowych (sonantyczność).
Każdą głoskę można charakteryzować ze względu na udział wiązadeł głosowych. Aktywność lub powstrzymanie się od pełnej aktywności strun głosowych powoduje, że tworzony dźwięk nabiera cech dźwięczności lub bezdźwięczności. Sonantyczność w fonetyce oznacza zatem określony dla każdej głoski stan strun głosowych w czasie artykulacji. Z kolei przez dodanie przedrostka dys- uzyskuje się termin dyssonantyczność dla oznaczenia zaburzeń udziału strun głosowych podczas artykulacji głosek.
Termin sonantyczność wiąże się z łacińskim słowem sonans (D. ~antis ‘dźwięczący’) i w przyjętej konwencji oznacza udział wiązadeł głosowych. Należy przy tym podkreślić, że słownikowa definicja terminu sonant oznacza spółgłoskę o funkcji zgłoskotwórczej, występującej jako środek sylaby (a zatem termin sonantyczność jest wieloznaczny). Zwróćmy jednak uwagę, że w słownikowej definicji terminu sonant wskazuje się na słowo z łac. sonans, ~antis, i wiąże się je z czymś, co dźwięczy, czyli cecha ta może dotyczyć udziału wiązadeł głosowych, które mają znaczenie w tworzeniu cech fonetycznych opisywanych jako dźwięczność, bezdźwięczność. Wydaje się zatem, że użycie słowa sonantyczność dla oznaczenia udziału wiązadeł głosowych jest uzasadnione.
Literatura:
Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1992.
B. Ostapiuk: Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia” 1997, t. 10, s. 117–136.
D. Ostaszewska, J. Tambor: Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Katowice 1997.
D. Pluta-Wojciechowska: Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom 2010.
B. Rocławski: Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk 2001.
