STRUKTURA GŁĘBOKA

ang. deep structure, niem. Tiefenstruktur, fr. structure pofonde, ros. глубинная структура

na wzór ang. deep structure; łac. structura ‘budowa’; psł. glǫbokъ ‘głęboki’

W gramatyce generatywnej sens zdania, czyli znaczeniowy odpowiednik ciągu jednostek tworzących komunikat. Struktura głęboka – w odróżnieniu od struktury powierzchniowej – nie jest dostępna w bezpośredniej obserwacji faktów językowych, polega na ich interpretacji, np. zdanie Zaskoczył nas wybór Anity może być rozumiane jako ‘byliśmy zaskoczeni tym, co wybrała Anita’ lub jako ‘byliśmy zaskoczeni, że wybrano Anitę’.

Struktura głęboka jest równoznaczna z semantyczną interpretacją zdania. Aby to było możliwe, użytkownik języka musi znać wyrazy (wraz z ich znaczeniem) tworzące zdanie, toteż struktura głęboka łączy się przede wszystkim ze słownictwem (tzw. składnik leksykalny struktury głębokiej). Poza tym w generatywizmie struktura głęboka obejmowała tzw. bazowe struktury składniowe, czyli wstępną (surową, niegramatyczną) budowę zdania, która w wyniku różnych przekształceń nabierała formy rzeczywistej wypowiedzi, np. dla zdania Ogrodnik kosił trawę bazowa struktura zakłada wykorzystanie schematu: subiekt + czynność + obiekt, czyli nazwy wykonawcy czynności (rzeczownik ogrodnik), samej czynności (czasownik kosić) i przedmiotu tej czynności (rzeczownik trawa).

 

Literatura:

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993.

E. Łuczyński, J. Maćkiewicz: Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2002.

J. Greene: Psycholingwistyka. Chomsky a psychologia, Warszawa 1977.

J. Lyons: Chomsky, Warszawa 1975.

Cz. Lachur: Zarys językoznawstwa ogólnego, Opole 2001.