/sygmatyzm lateralny/
ang. lateral sigmatism, niem. Sigmatismus lateralis, fr. sigmatisme latéral, ros. сигматизм боковой, шепелявость латеральный
łac. sigmatismus lateralis
Rodzaj sygmatyzmu właściwego, który może dotyczyć wszystkich głosek dentalizowanych. Polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka podczas artykulacji. Szersza niż zwykle szczelina, przez którą wydostaje się powietrze z jamy ustnej, nie tworzy się pośrodku, ale z jej boku lub boków – przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych. Zwykle wargi rozchylają się niesymetrycznie, często widać wznoszący się policzek lub policzki w miejscu, gdzie wydostaje się powietrze (na wysokości zębów przedtrzonowych lub trzonowych). Dźwięk jest znacznie zniekształcony, nieprzyjemny, różniący się znacznie w zależności od zaburzanych głosek (szeregu, miejsca, wielkości i występowania szczelin, braku dentalizacji), może być podobny do bezdźwięcznego /l/ lub /l’/. Często opisywany jest, jak gdyby „mówiący miał coś w ustach, policzkach”. Bywa, że widać ślinę zbierającą się w kącikach warg podczas artykulacji tych głosek.
Wyróżnia się:
- seplenienie boczne jednostronne prawostronne (sygmatyzm lateralny prawostronny, łac. sigmatismus lateralis dexter) – gdy język ułożony jest w prawą stronę i szczelina tworzy się z prawej strony,
- seplenienie boczne jednostronne lewostronne (sygmatyzm lateralny lewostronny, łac. sigmatismus lateralis sinister) – gdy język ułożony jest w lewą stronę i szczelina tworzy się z lewej strony,
- seplenienie boczne obustronne (sygmatyzm lateralny obustronny, łac. sigmatismus bilateralis) – szczelina tworzy się z obu stron języka, który zwierając się z podniebieniem twardym (czubkiem, przodem lub środkiem), uniemożliwia wydostawanie się powietrza w linii środkowej; wargi często są nienaturalnie rozchylone.
Seplenienie boczne dzieli się też ze względu na miejsce zwarcia:
- ze zwarciem przednim – język ułożony jest jak przy głosce /l/, czubek języka unosi się do dziąseł, powietrze uchodzi bokiem przez otwór lub otwory powstałe między zębami bocznymi a brzegiem/brzegami języka,
- ze zwarciem tylnym – czubek języka znajduje się na dnie jamy ustnej, środek języka unosi się ku podniebieniu i zwiera się z nim z jednej lub z obu stron.
W przypadku terapii sygmatyzmu bocznego istotną kwestią jest nauczenie kierowania strumienia powietrza w linii środkowej, np. poprzez ćwiczenia oddechowe.
Zob. także: [Seplenienie]
