ang. cardinal vowels
Oryginalny opis artykulacji samogłosek Daniela Jonesa dzieli je na samogłoski podstawowe pierwotne (ang. Primary Cardinal Vowels) i, dodane później, samogłoski podstawowe wtórne (ang. Secondary Cardinal Vowels). Jonesonowski podział samogłosek na pierwotne (ang. primary) i wtórne (ang. secondary) ma na celu wyrazić związek między położeniem masy języka w pionie i poziomie a stopniem zaokrąglenia warg. W wielu językach na świecie można zaobserwować, że stopień zaokrąglenia warg ma tendencję do wzrastania wraz z unoszeniem się i cofaniem języka. Samogłoski pierwotne są odzwierciedleniem najczęściej występujących konfiguracji warg i języka. Należą do nich wszystkie samogłoski przednie niezaokrąglone [i, e, ɛ, a], samogłoska tylna niezaokrąglona [ɑ] i samogłoski tylne zaokrąglone [ɔ, o, u]. W grupie samogłosek wtórnych znalazły się wszystkie przednie zaokrąglone [y, ø, œ, ɶ] i tylne: zaokrąglona [ɒ] oraz niezaokrąglone [ɯ, ɤ, ʌ]. W języku polskim do samogłosek podstawowych należą wszystkie samogłoski ustne [i, ɛ, a, ɔ, u], z wyjątkiem [ɨ]. Reprezentują one zarazem klasę samogłosek pierwotnych.
Literatura:
Handbook of the International Phonetic Association. A Guide to the Use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge1999.
J. Laver: Principles of phonetics, Cambridge 1994.
