grec. rhythmos ‘miarowy przebieg’
Pojęcie to funkcjonuje w logopedii zarówno w znaczeniu medycznym, jak i muzycznym.
Rytm w medycynie jest rozpatrywany m.in. jako rytm biologiczny, czyli powszechnie występujące periodyczne nasilanie się i zmniejszanie procesów życiowych zachodzących w organizmach pod wpływem zmian środowiska naturalnego (np. zmian temperatury, następstwa dnia i nocy, następstwa pór roku). Synchronizacja funkcji życiowych ze zmianami zachodzącymi w środowisku jest dokonywana przez charakterystyczny dla każdego gatunku zespół czynników wewnętrznych regulujących cykliczny charakter tych zjawisk.
Rytm w muzykologii jest rozumiany jako czynnik organizujący następstwo dźwięków utworu w czasie. Znane są różne rytmy charakterystyczne, np. synkopowany polega na stosowaniu synkop (sekwencji rytmicznej długi–krótki–długi), m.in. często w jazzie; punktowany operuje wartościami rytmicznymi przedłużonymi o połowę wartości rytmicznej przez kropkę, co nadaje marszowy charakter utworowi muzycznemu. W muzyce rytm oddany jest przy pomocy określonych jednostek rytmicznych, czyli określonej długości trwania pojedynczego dźwięku lub pauzy (np. ćwierćnuta, półnuta, cała nuta, ósemka, szesnastka, pauza ćwierćnutowa, pauza półnutowa, pauza całonutowa, pauza ósemkowa, pauza szesnastkowa). Stosowany jest adekwatny zapis nutowy. Dziedzina muzyki zajmująca się rytmem i możliwościami jego oddziaływania na człowieka to rytmika.
Charakterystycznym przebiegiem dźwięków w czasie odznacza się również mowa – rytm mowy. Jest to jeden z elementów prozodycznych (obok akcentu, intonacji, tempa). Aby elementy wypowiedzi (głoski, sylaby, wyrazy, zdania) były prawidłowo zrozumiane przez odbiorcę, muszą następować w określonym rytmie, z zastosowaniem określonych parametrów czasowych. Zaburzenie rytmu mowy jest objawem występującym m.in. przy jąkaniu, dyzartrii oraz niektórych rodzajach afazji. Ćwiczenia rytmizacji mowy są prowadzone na przykład na zajęciach logorytmicznych.
Zob. także: RYTMIKA, LOGORYTMIKA, RYTM MOWY, DYZARTRIA
Literatura:
E. Kilińska: Logorytmika, Gdańsk 1987.
E. Szeląg: Nowe tendencje w terapii logopedycznej w świetle badań nad mózgiem, [w]: Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole 2005, s. 1028–1061.
