ang. cleft lip and palate – classifications
Rozszczep wargi i podniebienia to jedna z wad rozwojowych w obrębie twarzoczaszki polegająca na przerwaniu ciągłości anatomicznej tkanek (błony śluzowej, skóry, mięśni, kości) w miejscach, w których wystąpiły zaburzenia embriogenezy, a ujawniająca się w różnym zakresie i nasileniu w obrębie wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia.
Klasyfikacja wady rozszczepowej może uwzględniać różne kryteria. Do dnia dzisiejszego wykorzystywana jest typologia Desmonda Kernahana i Richarda Starka (zob. także podział rozszczepów podniebienia według Kernahana i Starka zmodyfikowany przez Wandę Poradowską na podstawie: J. Michalak, Z. Dudkiewicz: Klasyfikacja rozszczepów wargi i podniebienia, [w:] I konferencja robocza – dokumentacja. Rozszczep wargi i podniebienia, red. Z. Dudkiewicz, Warszawa 1994, s. 28) utworzona w oparciu o kryterium embriologiczne oraz typologia Janusza Bardacha i Wiesławy Perczyńskiej-Partyki (J. Bardach: Rozszczepy wargi górnej i podniebienia, Warszawa 1967, s. 60), której podstawą jest miejsce występowania rozszczepu, a więc kryterium anatomiczne. Najnowsza typologia wady rozszczepowej, wykorzystując zdobycze embriologii, opiera się na systemie kodowania typów rozszczepów za pomocą pierwszych liter nazw rozszczepionych części anatomicznych (O. Kriens: „LAHSHAL”, [w:] What is a cleft lip and palate? A multidisciplinary update; proceedings of an advanced workshop, ed. O. Kriens. „Thieme Med. Publ.” 1989, s. 30–60).
W typologii rozszczepów opracowanej przez Kernahana i Starka uwzględnia się odrębności embriologiczne podniebienia pierwotnego i wtórnego, uznając za linię podziału otwór przysieczny. Autorzy wyróżniają: rozszczepy podniebienia pierwotnego (warga i wyrostek zębodołowy), rozszczepy podniebienia wtórnego (podniebienie twarde i miękkie), rozszczepy podniebienia pierwotnego i wtórnego (warga, wyrostek zębodołowy i podniebienie). Biorąc pod uwagę dokładny zakres rozszczepu i jego stronność, opisuje się je także odpowiednio do występujących zaburzeń z użyciem wybranych terminów, takich jak: całkowity, częściowy, lewostronny, prawostronny, obustronny, środkowy. W grupie rozszczepów podniebienia wtórnego wyróżnia się także rozszczep podśluzówkowy (zob. J. Bardach: Rozszczepy wargi górnej i podniebienia, Warszawa 1967, s. 52–53; J. Michalak, Z. Dudkiewicz: Klasyfikacja rozszczepów wargi i podniebienia, [w:] I konferencja robocza – dokumentacja. Rozszczep wargi i podniebienia, red. Z. Dudkiewicz, Warszawa 1994, s. 27–30).
Tabela nr 1. Podział rozszczepów podniebienia wg D. A. Kernahana i R. B. Starka, zmodyfikowany przez W. Poradowską
| Rozszczep podniebienia pierwotnego | Rozczep podniebienia wtórnego | Rozczep podniebienia pierwotnego i wtórnego |
|
|
|
Źródło: opracowanie własne na podstawie: J. Michalak, Z. Dudkiewicz: Klasyfikacja rozszczepów wargi i podniebienia, [w:] I konferencja robocza – dokumentacja. Rozszczep wargi i podniebienia, red. Z. Dudkiewicz, Warszawa 1994, s. 28.
Kolejna typologia rozszczepów uwzględnia kryterium anatomiczne i została opracowana przez J. Bardacha i W. Perczyńską-Partykę (Janusz Bardach Rozszczepy wargi górnej i podniebienia, PZWL, Warszawa 1967 s. 60). W tej typologii wyróżnia się 5 grup rozszczepów. Przedstawia je poniższe zestawienie.
Zestawienie 1. Podział rozszczepów wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia według Janusza Bardacha i Wiesławy Perczyńskiej-Patryki
Grupa rozszczepów: I. Rozszczepy wargi
Podgrupa: podskórno-podśluzówkowy, częściowy, całkowity
Umiejscowienie i stronność: jednostronny (prawostronny/lewostronny), środkowy, obustronny
Grupa rozszczepów: II. Rozszczepy wargi i wyrostka zębodołowego
Podgrupa: podskórno-podśluzówkowy, częściowy, całkowity (do otworu przysiecznego)
Umiejscowienie i stronność: jednostronny (prawostronny/lewostronny), środkowy, obustronny
Grupa rozszczepów: III. Rozszczepy podniebienia
Podgrupa: podśluzówkowy, częściowy miękkiego, całkowity miękkiego, całkowity miękkiego i częściowy twardego, całkowity twardego i miękkiego (do otworu przysiecznego)
Grupa rozszczepów: IV. Rozszczepy wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia
Podgrupa: jednostronny (prawostronny/lewostronny), obustronny
Grupa rozszczepów: V. Rozszczepy kombinowane
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. Bardach: Rozszczepy wargi górnej i podniebienia, Warszawa 1967, s. 60.
Wykorzystując propozycję Ottona Kriensa, każdy typ rozszczepu można zapisać za pomocą kodu z użyciem pierwszych liter nazw rozszczepionych części anatomicznych, a mianowicie: L (ang. lip ‘warga’), A (ang. alveolus ‘zębodół’), H (ang. hard palate ‘podniebienie twarde’), S (ang. soft palate ‘podniebienie miękkie’). Całkowity obustronny rozszczep podniebienia pierwotnego i wtórnego można zatem oznaczyć w postaci kodu: LAHSHAL. Wielkie litery służą do zakodowania rozszczepów całkowitych, natomiast małe do zapisu rozszczepów częściowych, przy czym zapis literowy odczytywany jest jak zdjęcie radiologiczne. LAHS to skrócony zapis jednostronnego, całkowitego rozszczepu podniebienia pierwotnego i wtórnego po stronie prawej, a SHAL to zakodowany jednostronny, całkowity rozszczep podniebienia pierwotnego i wtórnego po stronie lewej.
Niedopuszczalne jest używanie w stosunku do dzieci z wadą rozszczepową określeń typu: zajęcza warga i wilcza paszcza. Stosowanie takich nazw wpisuje się w proces stygmatyzacji i z pewnością nie polepsza komfortu życia dziecka z rozszczepem i jego bliskich.
Literatura:
J. Bardach: Rozszczepy wargi górnej i podniebienia, Warszawa 1967.
J. Michalak, Z. Dudkiewicz: Klasyfikacja rozszczepów wargi i podniebienia, [w:] I konferencja robocza – dokumentacja. Rozszczep wargi i podniebienia, red. Z. Dudkiewicz, Warszawa 1994, s. 27–30.
O. Kriens: „LAHSHAL”, [w:] What is a cleft lip and palate? A multidisciplinary update; proceedings of an advanced workshop, ed. O. Kriens. „Thieme Med. Publ.” 1989, s. 30–60.
D. Pluta-Wojciechowska: Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania-teoria-praktyka, Bielsko-Biała 2006.
