Technika diagnostyczna, autorstwa Anety Domagały i Urszuli Mireckiej, służąca do rozpoznawania możliwości i ograniczeń w sferze grafomotoryki na podstawie analizy pozyskiwanych próbek pisma i wzorów literopodobnych oraz obserwacji przebiegu czynności grafomotorycznych wraz z pomiarem ich tempa. Umożliwia dokonanie oceny: 1) techniki czynności grafomotorycznych – zgodnie z Protokołem obserwacyjnym (opracowanym przy współpracy z Martą Bogdanowicz); 2) wytworów czynności grafomotorycznych – zgodnie z Kartą oceny pisma i wzorów literopodobnych. W kontekście edukacji szkolnej i pierwszoplanowej tu nauki pisania istotne jest, że narzędzie daje sposobność oceny zarówno techniki pisania, jak i poziomu graficznego pisma.
Analiza przebiegu czynności grafomotorycznych przebiegająca zgodnie z procedurą wyznaczoną w Protokole obserwacyjnym obejmuje następujące kategorie opisu zjawisk: I. Ręka wiodąca; II. Sposób trzymania narzędzia graficznego; III. Układ ręki wiodącej; IV. Ruch ręki wiodącej; V. Ręka pomocnicza; VI. Usytuowanie kartki; VII. Postawa siedząca; VIII. Tempo pracy. Proponowany sposób oceny zachowań obejmuje więc w pierwszej kolejności aktywność ręki wiodącej (kategorie I–IV), następnie pomocniczej (kategoria V), ze stopniowym poszerzaniem perspektywy oglądu o sposób operowania kartką i pozycję całego ciała (kategorie VI i VII) oraz uwzględnieniem tempa wykonywanych czynności (kategoria VIII). Analiza reprodukcji wzorów literopodobnych i tekstów dokonywana zgodnie z procedurą zawartą w Karcie oceny pisma i wzorów literopodobnych obejmuje następujące kategorie opisu wytworów czynności grafomotorycznych: I. Linia; II. Litery/ znaki literopodobne; III. Litera w wyrazie/ znak literopodobny w strukturze wzoru; IV. Zapis tekstu/ wzorów literopodobnych; V. Organizacja wersu; VI. Organizacja strony. Wskazane kategorie tworzą więc następujący układ: od zjawisk szczegółowych do globalnych, z zachowaniem uporządkowania strukturalnego tekstu/ wzoru literopodobnego i stopniowym poszerzaniem perspektywy oglądu zjawisk.
Profil sprawności grafomotorycznych został zaprojektowany do badania uczniów klas I–VI szkoły podstawowej; zasadniczo przeznaczony jest dla dzieci w wieku 7–13 lat (z możliwością poszerzenia granic wiekowych, na przykład w przypadku dzieci wcześniej rozpoczynających naukę lub dzieci z opóźnieniami w edukacji szkolnej). Jest przeznaczony w głównej mierze do badań indywidualnych. Zastosowanie narzędzia należy widzieć przede wszystkim w dwu wymiarach: 1) Profil sprawności grafomotorycznych jako technika diagnostyczna do użytku w poradniach psychologiczno-pedagogicznych celem uzupełnienia postępowania diagnostycznego i pogłębienia oceny zaburzeń czynności grafomotorycznych; 2) Profil sprawności grafomotorycznych jako narzędzie wieloaspektowej oceny możliwości i ograniczeń dziecka (np. przez nauczyciela nauczania początkowego, logopedę, polonistę, pedagoga, na etapie nabywania przez dziecko umiejętności pisania) oraz wstępnego rozpoznawania trudności, pozwalające kierować do poradni psychologiczno-pedagogicznych celem kompleksowej oceny specjalistycznej, a także narzędzie oceny i kontroli efektów na etapie postępowania postdiagnostycznego. Użyteczne jest także zastosowanie tej techniki diagnostycznej w ocenie klinicznej (w uzasadnionych przypadkach procedura badania może zostać zmodyfikowana, stosownie do potrzeb rozwojowych dziecka oraz poziomu umiejętności czytania i pisania).
Profil sprawności grafomotorycznych, opracowany w formie podręcznika wraz z kompletem materiałów do badań, jest narzędziem dostępnym dla szerokiego grona specjalistów: pedagogów, psychologów, logopedów i nauczycieli, zainteresowanych oceną sprawności grafomotorycznych oraz rozpoznawaniem ryzyka dysgrafii. Ułatwia ustalanie sposobów postępowania na najwcześniejszym etapie edukacji ucznia, podejmowanie działań profilaktycznych lub terapeutycznych w czasie optymalnym dla dziecka z opóźnieniami bądź zaburzeniami w zakresie czynności grafomotorycznych. Stwarza też szansę diagnozowania deficytów dostrzeżonych przez nauczycieli u dzieci w starszym wieku szkolnym, jeśli – z różnych powodów – uczniowie nie korzystali wcześniej z pomocy specjalistycznej.
Zob. także: GRAFOMOTORYKA, SPRAWNOŚCI GRAFOMOTORYCZNE, ZABURZENIA GRAFOMOTORYKI
Literatura:
M. Bogdanowicz: Leworęczność u dzieci, Warszawa 1992.
A. Domagała, U. Mirecka: Standardy postępowania logopedycznego w przypadku dysleksji rozwojowej (Specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci), „Logopedia” 2008, t. 37, s. 116–125.
A. Domagała, U. Mirecka: Grafomotoryka w diagnozie logopedycznej, „Logopedia” 2009, t. 38, s. 215–227.
A. Domagała, U. Mirecka: Grafomotoryka u dzieci w wieku 7–13 lat, Lublin 2010.
A. Domagała, U. Mirecka: Profil sprawności grafomotorycznych, Gdańsk 2010.
