/POŁYKANIE TRZEWNE, POŁYKANIE INFANTYLNE, POŁYKANIE WISCERALNE/
łac. viscera ‘wnętrzności, brzuch, wnętrze’
Ten typ połykania ma charakter odruchu bezwarunkowego, wyzwalanego odruchem ssania. Aktywizuje się, gdy porcja pokarmu wypełni tylną część jamy ustnej dziecka. Jest to odruch złożony, w którego realizacji można wyróżnić trzy fazy:
-
faza ustna – język ułożony na dnie jamy ustnej, mleko wypełnia przestrzeń między brodawką piersi matki a podniebieniem miękkim; w czasie podnoszenia języka próżnia maleje, mleko zaś przesuwane jest w kierunku przełyku,
-
faza gardłowa – następuje przesunięcie pokarmu w obrębie gardła dzięki mięśniom zwieraczy gardła i mięśniom podniebienno-gardłowym; podniebienie miękkie unosi się, zamykając przejście do jamy nosowo-gardłowej; drogi oddechowe są chronione także dzięki uniesieniu się krtani i pochyleniu się nagłośni ku tyłowi; skurcz mięśni przywodzicieli powoduje zamknięcie przedsionka krtani; fazę kończy skurcz zwieracza gardła z jednoczesnym rozluźnieniem zwieracza przełyku; faza gardłowa trwa mniej niż pół sekundy i przebiega w bezdechu,
-
faza przełykowa – odruchowa; ruchy perystaltyczne przełyku przesuwają pokarm do żołądka (za: P. Stobnicka-Stolarska: Funkcja ssania i jej zaburzenia. Wspomaganie wczesnych umiejętności oralnych, [w]: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy, red. M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska-Rubik, A. Pietkiewicz, Kraków 2012, s. 338).
Do cech charakterystycznych tego typu połykania zalicza się:
-
zwiększony udział mięśni ustno-twarzowych – równoczesny skurcz mięśni mimicznych twarzy i mięśni języka umożliwia stabilizację żuchwy,
-
zatrzymanie oddechu w momencie połykania,
-
ułożenie języka, który wsunięty jest w szparę między wałami dziąsłowymi, zaś apeks wystaje i styka się z wargami (wynika to z fizjologicznej dysproporcji wielkości języka w stosunku do stosunkowo małej jeszcze jamy ustnej); bierze on aktywny udział w przesuwaniu pobranego pokarmu; wsunięcie języka między wały dziąsłowe zapobiega wypłynięciu pokarmu z jamy ustnej,
-
inicjacja ruchów perystaltycznych w przedsionku jamy ustnej,
-
niskie ułożenie języka, z utworzoną na nim bruzdą.
W miarę dojrzewania dziecka faza ustna połykania staje się czynnością świadomą.
Połykanie niemowlęce ewoluuje w kierunku połykania dojrzałego. Czas wykształcenia się połykania dojrzałego nie jest w literaturze przedmiotu precyzyjnie określony. Zazwyczaj łączy się ten fakt z wyrznięciem się siekaczy i pierwszych trzonowców. Podkreśla się, że u większości dzieci dorosły typ połykania obserwowany jest około 15. miesiąca życia, zaś po 18. miesiącu połykanie trzewne powinno być już zastąpione przez typ somatyczny (połykanie dojrzałe). Ponieważ jednak utrwalenie tego sposobu wymaga czasu, stąd niektórzy badacze granicę przesuwają na 2.–3. rok życia. Przetrwanie niemowlęcego sposobu połykania powyżej 4. roku życia należy traktować jako dysfunkcję, która skutkować może wadami zgryzu (zgryz otwarty, krzyżowy lub tyłozgryz).
Literatura:
A. Pisulska-Otremba: Rozwój narządu żucia, [w]:Ortopedia szczękowa. Zasady i praktyka, red. F. Łabiszewska-Jaruzelska, Warszawa 1997, s. 20–53.
D. Pluta-Wojciechowska: Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków 2011.
P. Stobnicka-Stolarska: Funkcja ssania i jej zaburzenia. Wspomaganie wczesnych umiejętności oralnych, [w]: Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy, red. M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska-Rubik, A. Pietkiewicz, Kraków 2012, s. 335–342.
B. Wędrychowska-Szulc: Etiologia wad zgryzu, [w]: Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, red. I. Karłowska, Warszawa 2008, s. 59–73.
