ang. psychological pause
grec. psukhe ‘dusza, duch’ (dawn. ‘oddech’), logos ‘mowa, rozum’, pausis ‘zatrzymanie się, zaprzestanie’
Pauza umotywowana semantycznie, służąca wydzielaniu z wypowiedzi ważniejszych słów czy wyrażeń i podnosząca ekspresywność wypowiedzi. Tego rodzaju pauzy nie są wymagane z punktu widzenia gramatyki tekstu, należą zatem do pauz niegramatycznych. Można je zakwalifikować do środków interpretacyjnych charakteryzujących sposób wykonania czy odtwarzania tekstu (pauzy interpretacyjne). Pauza psychologiczna, w odróżnieniu od niezamierzonych przez nadawcę przerwań ciągu brzmieniowego, jest stosowana świadomie (pauza zamierzona). Do pauz psychologicznych zalicza się pauzy intelektualne (wydzielające wybrane syntagmy) i pauzy impresywne o funkcji retorycznej (oddziaływanie na emocje odbiorcy).
Literatura:
L. Ceplitis: Analiz reczewoj intonacji, Ryga 1974.
M. Korolko: Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.
S. Śniatkowski: Milczenie i pauza w gramatyce nadawcy i odbiorcy. Ujęcie lingwoedukacyjne, Kraków 2002.
