fr. orthophonie
grec. orthos ‘poprawny, prawidłowy’, phone ‘głos’
Dział ortoepii zajmujący się ustalaniem zasad poprawnej wymowy połączeń głoskowych, wyrazów i połączeń wyrazowych w języku polskim. Zbiór najważniejszych zasad wymowy stanowi polską normę ortofoniczną. Reguły w niej zawarte opisują m.in. realizację pojedynczych głosek (np. niegdyś tzw. [ scenicznego, współcześnie np. głosek [] i [ę] na końcu wyrazów), połączeń głosek w różnych pozycjach w wyrazie (np. grup głosek trz, drz, ńs, ńsz, dł, tł, izm), wymowy głosek na pograniczu wyrazów (z uwzględnieniem wymowy warszawskiej, czyli ubezdźwięczniającej, lub krakowsko-poznańskiej, czyli udźwięczniającej), akcentowania wyrazów. Pierwszym wydawnictwem o takim charakterze były Prawidła poprawnej wymowy polskiej wydane w 1930 roku, wznawiane później siedmiokrotnie (w latach 1947, 1958, 1964, 1967, 1973, 1988, 1995). Ich aktualizacją są Zasady poprawnej wymowy polskiej Bogusława Dunaja. Wskazówki ortofoniczne umieszczane są także przy niektórych hasłach w słownikach poprawnościowych. Dotychczas ukazały się dwa takie słowniki: Słownik wymowy polskiej pod redakcją Mieczysława Karasia i Marii Madejowej (1977) oraz Podręczny słownik poprawnej wymowy polskiej Władysława Lubasia i Stanisława Urbańczyka (I wydanie, 1990). Omówienia i analizy wybranych problemów ortofonicznych zawierają artykuły językoznawców, praktyków (aktorów, reżyserów), podręczniki do nauki dykcji, poradniki.
Literatura:
M. Bugajski: Język w komunikowaniu, Warszawa 2006.
B. Dunaj: Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski” 2006, z. LXXXVI, s. 161–172.
B. Kamińska: Diagnoza w logopedii artystycznej, [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Gdańsk 2012, s. 481–508.
A. Markowski: Kultura języka polskiego. Teoria, zagadnienia leksykalne, Warszawa 2007.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław–Warszawa–Kraków 1999.
Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. S. Urbańczyk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
