/OSŁABIENIE SPRAWNOŚCI PSYCHICZNYCH, PSYCHASTENIA, OPÓŹNIENIE ROZWOJU UMYSŁOWEGO, ZAHAMOWANIE ROZWOJU UMYSŁOWEGO/
ang. oligophrenopedagogic (z groligos"-mało, "phren"-umysł), niem. Geistesschwache
Obiektem zainteresowań oligofrenopedagogiki jest jednostka upośledzona umysłowo, a jej zadaniem jest dobór takich metod i form rewalidacji, które jednostce upośledzonej umysłowo zapewniłyby optymalny i wszechstronny rozwój, a także maksymalne przystosowanie do warunków społecznych. Pojęcie upośledzenia umysłowego nie jest jednoznaczne. Obejmuje nie tylko szeroki zakres upośledzenia intelektualnego, od głębokiego upośledzenia aż do pogranicza normy (ociężałość umysłowa), ale także zaburzenia i zahamowania motywacyjne, emocjonalne, zaburzenia w rozwoju społecznym, a często i osłabienie sprawności fizycznej. Upośledzenie umysłowe odnosi się więc nie tylko do sfery poznawczej, ale obejmuje całą osobowość. Definicje upośledzenia umysłowego w różny sposób podkreślają podstawowe właściwości upośledzenia. M. Grzegorzewska wyróżniła dwa terminy dotyczące upośledzonych umysłowo - oligofrenia i otępienie. Oligofrenią nazywała niedorozwój umysłowy od dziecka lub najwcześniejszego dzieciństwa, któremu towarzyszy zahamowanie rozwoju mózgu i wyższych czynności nerwowych Otępienie, z kolei występuje później jako osłabienie, rozpad procesów korowych, uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas niezaburzonych. W piśmiennictwie amerykańskim upośledzenie umysłowe określane jest jako opóźnienie zdolności przystosowania społecznego. Podkreślają to także A. i A, Clarkowie, według których niedorozwój umysłowy oznacza funkcjonowanie intelektu poniżej przeciętnej. Upośledzenie to powstaje w okresie rozwojowym, i towarzyszy mu obniżenie zdolności przystosowania się. Przyczyny upośledzenia umysłowego nie zawsze są znane. Najczęściej uzależnia się je od okresu występowania: przed urodzeniem, w okresie porodowym i po urodzeniu. Wśród przyczyn prenatalnych wyróżnić można: wiek i stan zdrowia matki (w tym choroby infekcyjne), chromosomopatie, niedotlenienie, uszkodzenia chemiczne, zaburzenia metabolizmu. Uszkodzenia perinatalne mają najczęściej charakter uszkodzeń mechanicznych i niedotlenienia. Najbardziej zagrożone są dzieci urodzone przedwcześnie. Duże znaczenie profilaktyczne mają systematyczne badania lekarskie w okresie ciąży i właściwa opieka w czasie porodu. Uszkodzenia postnatalne wywołane są urazami fizycznymi, chorobami mózgu (np. zapalenie mózgu, ropienie i guzy mózgu), ciężkimi zaburzeniami metabolizmu, szczególnie w pierwszym okresie życia dziecka. Wśród uwarunkowań mieszczą się też niekorzystne warunki psychospołeczne wpływające hamująco na rozwój psychiczny (zwykle dotyczy to lżejszych postaci upośledzenia). Obok tych, na ogół dobrze znanych przyczyn upośledzenia umysłowego, istnieją przypadki, których nie można wyjaśnić przyczynami klinicznymi, biochemicznymi lub genetycznymi. Nie można też z pewnością ustalić, czy u dzieci pochodzących z rodzin, w których także stwierdzono upośledzenie, nie istnieją przyczyny genetyczne lub nieznane jeszcze anomalie w zakresie przemiany materii.
Zob. także: SURDOPEDAGOGIKA, TYFLOPEDAGOGIKA
Literatura:
J Sowa, Pedagogika specjalna w zarysie, Rzeszów, 1997
S. Kowalik, Upośledzenie umysłowe. Teoria i praktyka rehabilitacji, Warszawa, 1989
J. Kirenko, M. Parchomiuk, Edukacja i rehabilitacja osób z upośledzeniem umysłowym, Lublin, 2008
M. Kościelska, Upośledzenie umysłowe a rozwój społeczny, Warszawa, 1984
J. Wyczesany, Pedagogika upośledzonych umysłowo, Kraków 2002
