METAJĘZYK

ang. metalanguage

grec. meta ‘poza, po’, z łac. lingua ‘język’

Termin wprowadzony przez Alfreda Tarskiego do logiki matematycznej w celu odróżnienia dwóch poziomów języka: odnoszącego się do rzeczywistości pozajęzykowej (język przedmiotowy, język pierwszego stopnia) i opisującego sam kod językowy (metajęzyk, język wyższego stopnia). W ujęciu językoznawczym termin używany jest w dwóch znaczeniach: języka specjalistycznego lingwisty oraz wyrażeń języka naturalnego służących przekazywaniu informacji o języku. Wypowiedzi metajęzykowe (zorientowane na kod) stanowią istotny składnik potocznych komunikatów, usprawniając proces porozumiewania się rozmówców, np. Co przez to rozumiesz?, Nie to miałem na myśli itp. Operacje metajęzykowe pozwalają dokonywać interpretacji znaków językowych przy użyciu innych wyrażeń tego samego języka. Posługiwanie się metajęzykiem jest konieczne w procesie nabywania systemu językowego, co dotyczy zarówno języka ojczystego, jak i języków obcych. Utratę lub ograniczenie zdolności posługiwania się metajęzykiem można obserwować u afatyków. Uświadomienie sobie możliwości wypowiadania się o języku (świadomość samozwrotności języka) odpowiada świadomości metajęzykowej. Korzystanie z metajęzyka (postrzeganego jako składnik kompetencji lingwodydaktycznej) jest również warunkiem werbalizowania wiedzy o języku i rozwoju języka w dyskursie szkolnym.

 

Literatura:

A. Tarski: Wprowadzenie do logiki, Warszawa 1936.

Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, red. A. Podsiad, Z. Więckowski, Warszawa 1983.

R. Jakobson: Metajęzyk jako problem językoznawczy, [w]:  tegoż: W poszukiwaniu istoty języka, t. 1, red. M.R. Mayenowa, Warszawa 1989, s. 382–388.

S. Śniatkowski: Lingwoedukacyjne diagnozowanie metajęzyka lingwistyki, Kielce 2013.