ang. the fading cues method
Metoda ta jest polecana jako metoda usprawniania funkcjonowania umysłowego pacjentów z otępieniem. Sytuowana jest wśród niefarmakologicznych metod oddziaływania na funkcje poznawcze, rekomendowanych praktycznie dla wszystkich chorych, niezależnie od typu otępienia – najczęściej jednak wskazuje się na jej wykorzystanie w przypadku choroby Alzheimera. Metoda zyskała już dużą popularność w Stanach Zjednoczonych, stosowana jest w połączeniu z innymi technikami.
Na gruncie neuropsychologii za istotę i cel metody zanikających podpowiedzi uznaje się wzmocnienie procesu wydobywania informacji z pamięci. Metoda składa się z wielu prób przypominania sobie przez pacjenta informacji, z wykorzystaniem podpowiedzi terapeuty, stopniowo redukowanych. Z punktu widzenia logopedii istotne jest to, że w metodzie zanikających podpowiedzi oddziaływania mogą dotyczyć różnego rodzaju informacji, także językowych. Opiera się to na procedurze łańcucha kroków wstecz, przykładowo podczas aktualizacji imion osób bliskich pomoc terapeuty jest ograniczana w kolejnych próbach: Francisz… – Fran… – Fra… – F…. Kierunek działania jest więc odwrotny w stosunku do zwyczajowych wskazówek logopedy (rozpoczynającego najczęściej od niewielkich podpowiedzi, np. pierwszej głoski czy sylaby wyrazu), co ma walory terapeutyczne. Początkowo pozwala to pacjentowi zwiększyć liczbę poprawnych odpowiedzi, dzięki czemu lepiej chroni przed frustracją w sytuacji doświadczania niepowodzeń. Jest to ważne, gdyż w przypadku otępienia, na etapie diagnozy i terapii, logopedów (i innych specjalistów) przestrzega się przed działaniami, które mogą wyzwalać u pacjentów silne emocje negatywne w obliczu niemożności sprostania wykonywanym zadaniom.
Metodę można wykorzystać w przypadku obniżonej sprawności leksykalnej z uwzględnieniem następujących kroków na etapie przygotowawczym:
-
Wybór określonego materiału leksykalnego do ćwiczeń – odpowiednio do fazy choroby i potrzeb indywidualnych chorego (taki wybór słownictwa w obszarze wybranego pola leksykalno-semantycznego, by ukierunkować wysiłki pacjenta na aktualizację określonego materiału leksykalnego, aktywizować przetwarzanie głębokie poprzez działania dotyczące wskazanej uprzednio kategorii znaczeniowej).
-
Wybór optymalnych form wspomagania aktualizacji materiału leksykalnego (rodzaju udzielanych pacjentowi wskazówek i sposobu ich stosowania w toku terapii) – na podstawie propozycji zawartych w literaturze przedmiotu weryfikowanych w kontakcie z chorym (np. podpowiedzi w formie prezentowanych pacjentowi obrazków, wyrazów ortograficznych o nieznacznie uszczuplonej strukturze, towarzyszącej im realizacji głosowej).
-
Opracowanie materiału wyrazowego w aspekcie strukturalnym – zgodnie z zasadą minimalizacji podpowiedzi i regułami budowy wyrazów (wyrazy ortograficzne z nieznacznie uszczuploną strukturą, np. truskaw…, potem wyrazy ortograficzne ze znacznym uszczupleniem struktury, np. trus…).
Na etapie pracy z pacjentem logopeda kontroluje stopień trudności ćwiczeń – wzrasta on w wyznaczonym przez logopedę układzie, ale z punktu widzenia pacjenta redukowany jest dzięki metodzie zanikających podpowiedzi. Tym samym minimalizuje się liczbę nieprawidłowych skojarzeń prowokowanych w sytuacji zadaniowej, mogących potem interferować z odpowiedziami prawidłowymi.
Metoda zanikającego znaku jest przykładem na to, że oddziaływania logopedyczne podejmowane względem osób z otępieniem mogą być pojmowane jako proces diagnostyczno-terapeutyczny.
Zob. także: TERAPIA BEZPOŚREDNIA W OTĘPIENIU ALZHEIMEROWSKIM; ZABURZENIA MOWY W OTĘPIENIU ALZHEIMEROWSKIM
Literatura:
A. Domagała: Metoda zanikających podpowiedzi w diagnozie i terapii logopedycznej osób z otępieniem, „Logopedia” 2010/2011, t. 39/40, s. 207–218.
N. Gawron: Metody oddziaływań niefarmakologicznych ukierunkowanych na poprawę funkcjonowania poznawczego, stanu psychicznego i zapobiegających występowaniu zaburzeń zachowania u pacjentów z chorobą Alzheimera, [w:] Wybrane zagadnienia rehabilitacji neuropsychologicznej, red. E. Łojek, A. Bolewska, Warszawa 2008, s. 123–155.
A. Gorzkowska, G. Opala: Rehabilitacja poznawcza wczesnej fazy choroby Alzheimera, „Psychogeriatria Polska” 2004, t. 1 (4), s. 311–320.
T. Sobów: Praktyczna psychogeriatria: rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach psychicznych u chorych w wieku podeszłym, Wrocław 2010.
