ang. mild cognitive impairment – MCI
Na gruncie medycyny są traktowane jako heterogenny zespół zaburzeń. Jego przyczyną może być wiele różnych chorób ośrodkowego układu nerwowego. Jak wskazuje Tomasz Gabryelewicz, początkowo łagodne zaburzenia poznawcze były postrzegane głównie jako stan przejściowy pomiędzy starzeniem fizjologicznym a otępieniem uwarunkowanym chorobą Alzheimera, aktualnie uznawane są raczej za odrębny zespół objawów klinicznych, którego podłożem jest proces patologiczny, z wysokim ryzykiem wystąpienia otępienia (alzheimerowskiego lub innego). Sam termin został po raz pierwszy użyty przez Barry’ego Reisberga (i współpracowników) w Skali Ogólnej Deterioracji (ang. The Global Deterioration Scale – GDS). W literaturze polskiej problematykę tę przedstawia przede wszystkim Tomasz Gabryelewicz, a także Tadeusz Parnowski, używając terminu lekkie zaburzenia poznawcze.
MCI charakteryzuje się tym, że pacjenci (i/lub ich bliscy) zgłaszają istotne pogorszenie pamięci (lub innych funkcji poznawczych); prosta codzienna aktywność chorego nie jest zaburzona (np. ubieranie się, jedzenie), natomiast pogarsza się aktywność złożona (np. planowanie, analizowanie /zakupy, finanse, obsługa urządzeń/) – w konsekwencji obniża się jakość życia. W zakresie funkcji językowych w obrazie MCI możliwe są następujące objawy: zauważalne dla osób bliskich kłopoty z przypominaniem słów i nazwisk; stosunkowo niewielkie zapamiętywanie treści ustępów czytanych książek; osłabienie zdolności zapamiętywania imion nowo poznanych osób. MCI rozpoznaje się w sytuacji, gdy osłabienie pamięci i innych funkcji poznawczych przekracza normę właściwą dla wieku i poziomu wykształcenia, a jednocześnie wyniki badań neuropsychologicznych nie są na tyle niskie, by uzasadniały rozpoznanie otępienia; globalne funkcjonowanie poznawcze jest prawidłowe. W kryteriach diagnostycznych MCI eksponuje się więc brak zaburzeń w funkcjonowaniu pacjenta w życiu codziennym przy jednoczesnych skargach na zaburzenia pamięci i potwierdzeniu trudności w badaniach testowych.
W przypadku MCI istnieje wysokie ryzyko rozwinięcia się otępienia, lecz zasadniczo występują tu trzy możliwości: 1) MCI może być odwracalne; 2) MCI może być stabilne; 3) MCI może być stanem poprzedzającym otępienie. Ze względu na zróżnicowanie obrazu klinicznego MCI wyodrębniono jego postać amnestyczną – w definicji tej jednostki wskazuje się na utratę pamięci, która jest najbardziej typowa dla prodromalnej fazy choroby Alzheimera. W ostatnim czasie wzmaga się zainteresowanie przedklinicznymi stadiami chorób otępiennych i proponowane są nowe jednostki patologii, będące predykatorami otępienia. Dociekania te są motywowane potrzebą wczesnego wykrywania stanu chorobowego, stawiania prognoz i udzielania pomocy chorym. W kontekście otępienia kierunek zmian może być następujący: MCI tzw. amnestyczne prowadzi do otępienia alzheimerowskiego; MCI z zaburzeniami pojedynczej funkcji poznawczej (innej niż pamięć) prowadzi do otępienia: alzheimerowskiego, naczyniopochodnego, czołowo-skroniowego, z ciałami Lewy’ego, w chorobie Parkinsona (w tej grupie jest też sytuowana afazja pierwotnie postępująca); MCI z zaburzeniami wielu funkcji poznawczych prowadzi do otępienia: alzheimerowskiego, naczyniopochodnego (w tej grupie rozważa się też możliwość, że MCI jest manifestacją starzenia się fizjologicznego).
Rozpowszechnienie MCI jest związane ze starzeniem się (występuje u 15–30% osób powyżej 60. roku życia). Wyróżniając cztery odmienne warianty starzenia się: 1) starzenie się optymalne (zdolności wykonawcze pozostają na wysokim poziomie – nawet wyższym od poziomu dla osób młodszych); 2) starzenie się pomyślne (dobra adaptacja do zmian związanych z wiekiem, utrzymana aktywność i satysfakcjonująca jakość życia); 3) starzenie się fizjologiczne (typowe dla większości populacji – bez szczególnych patologii); 4) starzenie się patologiczne (patologie związane ze złą adaptacją do wieku oraz zmiany patologiczne), Gabryelewicz sytuuje MCI następująco: starzenie się optymalne, pomyślne, fizjologiczne, MCI, starzenie się patologiczne. MCI ciągle budzi kontrowersje – nie ma jasności, czy zaburzenia procesów poznawczych mogą być naturalnym efektem starzenia się, czy to wczesny objaw otępienia, czy czynnik ryzyka otępienia.
Literatura:
T. Gabryelewicz: Łagodne zaburzenia poznawcze (Mild cognitive impairment – MCI). Rozpoznawanie, różnicowanie, postępowanie, Warszawa 2003.
T. Gabryelewicz: Łagodne zaburzenia poznawcze, [w:] Otępienie, red. A. Szczudlik, P.P. Liberski, M. Barcikowska, Kraków 2004, s. 53–58.
T. Parnowski: Otępienie: coraz więcej pytań – coraz więcej odpowiedzi, [w:] Choroby otępienne. Teoria i praktyka, red. J. Leszek, Wrocław, s. 525–559.
R.H. Swerdlow: Is aging part of Alzheimer’s disease, or is Alzheimer’s disease part of aging?, „Neurobiology of Aging” 2007, Vol. 28, s. 1465–1480.
